صفحه

نگاره ۲- ۱- شکل ساختمانی ساپونین استروییدی و تریترپنوییدی………………………………………………………………………….

۱۰

فصل اول
مقدمه
۱- ۱- مقدمه
افزایش نیاز به تولیدات مرغی منجر به استفاده‌های غیر ضروری از هورمون‌ها و ترکیبات شیمیایی دیگر شده است که استفاده از این محصولات تقویتی، باعث اثرات جدی در سلامت پرنده و تولیدات آنها خواهد شد و فزون بر این، باعث کاهش دوره تولید و تغییرات فیزیولوژیک می‌شوند ( Poudelو Khanal، ۲۰۱۰) و نگرانی‌های بسیار زیادی را برای استفاده از این ترکیبات سنتتیک از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها با توجه به اثرات جانبی‌شان به وجود آورده است (Mansoub و Nezhady، ۲۰۱۱).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

امروزه با پیشرفت‌های حاصل در شیمی آلی و تحولات چشمگیر در روش‌های استخراج، تخلیص و تعیین ترکیبات مؤثر گیاهان و به دلیل عوارض داروهای شیمیایی، ارزش گیاهان دارویی آشکارتر شده و تقریبا نیمی از فرآورده‌های دارویی منشأ گیاهی دارند ( ناطقی و همکاران، ۱۳۹۰). گیاهان دارویی پیشینه طولانی در درمان دارند اما با توجه به تحقیقات گسترده‌ای که در زمینه شناسایی گیاهان دارویی و اثربخشی آنها صورت گرفته، مطالعه در مورد سمیت گیاهان دارویی با توجه به وجود متابولیت‌های ثانویه گیاهی و ناشناخته بودن آنها امری اجتناب‌ناپذیر است (Benchaar و همکاران، ۲۰۰۸). ترکیبات گیاهی می‌توانند به عنوان ترکیبات مناسبی برای سلامت پرنده و تولیدات آنها استفاده شوند و باعث تولید فرآورده‌های مناسبی شوند (Mansoub، ۲۰۱۰).
پژوهشهای زیادی در حال انجام هستند تا سودمندی و کارایی خوراک و تولیدات و نرخ تولید و کیفیت محصولات تولیدی را افزایش دهند که این اهداف با بهره گرفتن از گیاهان مفید قابل اجراست. بیشترین اثرات سودمندی گیاهان دارویی، اثرات شبه آنتی‌اکسیدانی، کاهش چربی خون، پیش برد رشد و توانایی در دسترس بودن آنها است که بسیاری از این اثرات به متابولیت‌های ثانویه آنها مانند فنول‌ها، روغن‌ها، ساپونین، لکتین‌ها، آلکالوییدها و غیره وابسته است (Mansoub وNezhady ، ۲۰۱۱؛ Ipu و همکاران، ۲۰۰۶) تا همراه با کاهش هزینه جیره، تولید و کیفیت محصولات را افزایش دهند که این اهداف تا حدودی به کاهش کلسترول تخم‌مرغ و کیفیت جوجه تولیدی بستگی دارد (Nobakht و همکاران، ۲۰۱۱).
گزنه یکی از گیاهان دارویی است که در نقاط مختلف جهان رشد می‌کند و اولین بار در پرندگان استفاده شد (Mansoub و Nezhady، ۲۰۱۱). آنالیزهای به دست آمده از گزنه، نشان دهنده حضور ترکیبات زیادی در آن است که تاکنون نشاسته، صمغ، آلبومن، شکر، هیستامین، کولین، سروتونین، ۱۸ ترکیب فنولی و ۸ لیگنان از آن شناخته شده است (Tekeli و همکاران، ۲۰۰۶).
گزنه خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی داشته و اثرات مثبتی بر عملکرد، صفات لاشه، فراسنجههای خونی و ایمنی دارد (Mansoub و Nezhady، ۲۰۱۱). یکی از اثرات مثبت گزنه تحریک ترشحات پانکراس است که ترشح آنزیم‌های گوارشی و هضم و جذب اسیدهای آمینه را افزایش داده و صفات لاشه را بهبود می‌بخشد (Modiry و همکاران، ۲۰۱۰). از دیگر اثرات مثبت گزنه می‌توان به افزایش کیفیت و درصد تولید تخم و کاهش کلسترول زرده و تخم اشاره کرد (جادری و همکاران، ۱۳۹۰؛ Mansoub، ۲۰۱۰).
از متابولیت‌های ثانویه گیاهی می‌توان به ساپونین اشاره کرد. ساپونین ترکیب استروییدی یا گلیکوزید تری‌ترپنوییدی است با یک هسته ساپوژنین، که در بسیاری از گیاهان و متابولیت‌های گیاهی وجود دارد (اعظمی و همکاران، ۱۳۹۱؛ Francis و همکاران، ۲۰۰۲). ساپونین‌ها در هر دو نوع گیاهان خودرو و زراعی وجود دارند (Fenwick و همکاران، ۱۹۹۱) و فاکتورهایی مانند سن گیاه، محیط و شرایط کشاورزی بر ترکیب آنها موثر است (Schopke، ۲۰۰۰).
ساپونین دارای بخشی محلول در آب و بخشی دیگر محلول در چربی است (Cheeke، ۱۹۹۸). این ترکیب توانایی تشکیل ترکیب پایدار و فوم‌های صابونی شکل در محلول‌های آبی را دارد (جادری و همکاران، ۱۳۹۰). ساپونین دارای یک بخش قندی (گلوکز، گالاکتوز، گلوکورونیک اسید، زایلوز یا متیل پنتوز) و یک اتصال گلیکوزیدی به یک گلیکون هیدروفوبیک است که ممکن است استروییدی یا تریترپنوییدی باشد و زنجیره الیگوساکاریدی به طور طبیعی به کربن شماره ۳ وصل میشود (Ling Mao و همکاران، ۲۰۰۹) و فعالیت بیولوژیک ساپونینها در سطح فعال گلیکوزیدها انجام می‌شود (Riguera، ۱۹۹۷؛ Yoshiki و همکاران، ۱۹۹۸).
ساپونین‌ها اثرات بیولوژیک بسیاری دارند که می‌توان به نفوذپذیری در غشا، تحریک سیستم ایمنی، کاهش کلسترول، فعالیت ضد سرطانی و تاثیر بر رشد، مصرف خوراک، مکان جذب مواد مغذی و متابولیت‌های خونی اشاره کرد. در بسیاری از موارد از آن به عنوان شبه آنتی‌اکسیدان و کاهنده قند خون استفاده می‌شود (اعظمی و همکاران، ۱۳۹۱؛ Francis و همکاران، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲).
گزنه و ساپونین عملکردهای مثبتی دارند که به طور غیرمستقیم بر جوجه درآوری تاثیرگذارند (Matsuura، ۲۰۰۱؛ Toghyani و همکاران، ۲۰۱۰). همچنین این دو ترکیب بر تخم مرغ تاثیرگذار بوده و کلسترول زرده را کاهش و ارتفاع آلبومن را افزایش می‌دهند (Pappas و همکاران، ۲۰۰۵؛ Dikmen و Sahan، ۲۰۰۷؛ Afrose و همکاران، ۲۰۱۰).
۱- ۲- اهداف پژوهش
در این پژوهش به بررسی تاثیر افزودن پودر گزنه و ساپونین بر عملکرد، کلسترول زرده، ویژگی‌های تخم مرغ و وزن جوجه مرغهای مادر گوشتی پرداخته شد. اهداف پژوهش عبارتند از:
بررسی عملکرد مرغ مادر گوشتی تغذیه شده با پودر گزنه و ساپونین
بررسی تاثیر پودر گزنه و ساپونین بر غلظت کلسترول زرده تخم‌های مرغ مادر گوشتی
بررسی صفات تخم مرغ مرغ مادر گوشتی تغذیه شده با پودر گزنه و ساپونین
بررسی تاثیر افزودن پودر گزنه و ساپونین بر غلظت فراسنجههای خونی مرغ مادر گوشتی
بررسی وزن جوجه مرغ مادر گوشتی تغذیه شده با پودر گزنه و ساپونین یک هفته پس از هچ
فصل دوم
مروری بر پژوهش‌های
پیشین
۲- ۱- معرفی گیاه گزنه
گزنه گیاهی از تیره گزنه با نام علمی Urticadioicaاست. نام فارسی آن گزنه و نام انگلیسی آن Nettle است. گزنه گیاهی است که از دوران ماقبل تاریخ وجود داشته و مردم در آن زمان برای تغذیه از آن استفاده می‌کردند. گزنه گیاهی چندساله و علفی است که ساقه آن چهارگوش بوده و به طور عمود تا ارتفاع یک متر بالا می‌رود. این گیاه در خرابه‌ها، باغ‌ها و نقاط مرطوب در بیشتر مناطق جهان به صورت خودرو می‌روید. ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه‌ای که سبز می‌شود کم‌کم تمام منطقه را فرا می‌گیرد. ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس ساقه، به دست می‌چسبد و پوست را گزیده و خارش و سوزش ایجاد می‌کند. تخم آن نرم، ریز و تیره‌رنگ و مانند تخم کتان است. بخش‌های مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است (هاشمی، ۱۳۸۷).
۲- ۲- ویژگیهای گزنه
گزنه معرق، مدر و قاعده‌آور بوده، نیروی جنسی را زیاد و سینه، ریه و معده را از اخلاط پاک می‌کند و در موارد التهاب کلیه، وجود خون در ادرار، مفرط ‌بودن خونریزی و ضعف و زردی تجویز می‌شود (Madrid و همکاران، ۲۰۰۳؛ Alcicek و همکاران، ۲۰۰۴؛ Zhang و همکاران، ۲۰۰۵). گزنه از نظر دارویی به عنوان ضد تورم، کاهنده قند خون، ضد اسپاسم، یک شبه آنتی‌اکسیدان (Toldy و همکاران، ۲۰۰۵) و پایینآورنده کلسترول است (Khosravi و همکاران، ۲۰۰۸).
۲- ۳- ترکیبات شیمیایی گزنه
مهمترین ترکیبات شیمیایی گزنه Tymol، Carvacrol، نشاسته، صمغ، آلبومن، شکر، دورزین (Kwiecien و Mieczan، ۲۰۰۹) و ۱۸ ترکیب فنولی و ۸ لیگنان است (Nobakht و Moghaddm، ۲۰۱۲). گزنه مواد معدنی زیادی به خصوص آهن، منیزیم، پتاسیم، ویتامین C و پیش‌ساز ویتامین A دارد (Geel، ۲۰۰۱). گزنه از نظر ریز مغذی‌هایی مانند اسیدهای‌آمینه، ویتامین‌ها و ترکیبات فعال از جمله تانن‌ها، اسید فرمیک و اسید سالیسیلیک غنی است (زرگری، ۱۳۶۹). گزنه اثرات شبه آنتی‌اکسیدانی دارد. آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که رادیکال‌های آزاد را از بین برده و آسیب و مرگ سلولی و بیماری‌های سرطانی را به حداقل
می‌رسانند (Zheng و همکاران، ۱۹۹۲).
۲- ۴- مصرف گزنه در انسان
بیشترین تاثیر گزنه در انسان بر کاهش چربی و کلسترول خون است (Poudel و Khanal، ۲۰۱۰). گزنه عملکرد تیرویید و نرخ متابولیسم (سوخت و ساز) را افزایش داده و به واسطه داشتن آهن از کم خونی جلوگیری می‌کند (Safamehr و همکاران، ۲۰۱۲). انسان‌ها به دلیل وجود سروتونین در گزنه از آب آن برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند (امین، ۱۳۸۵). برای تقویت سیستم ایمنی و عفونت‌های ادراری نیز از آن بهره می‌برند (Langhout، ۲۰۰۰).
۲- ۵- مصرف گزنه در خوک
Grella و همکاران (۲۰۰۶)، بیان نمودند که استفاده از گزنه بر سلامت و صفات تولیدی خوک تاثیر مثبتی داشته است. همچنین Khanal (2005)، گزارش کرد که خوک های تغذیه شده با گزنه پخته، افزایش وزن معنی‌داری را همراه با یک توده ماهیچه‌ای خوب نشان دادند. در مطالعه دیگری نشان داده شد که استفاده از گزنه در خوک‌ها اثرات مثبتی بر کیفیت گوشت و توسعه و ثبات اکسیداتیو و نسبت اسیدهای چرب غیر اشباع به اشباع دارد (Mansoub، ۲۰۱۱).
۲- ۶- مصرف گزنه در بوقلمون
مکمل‌سازی جیره بوقلمون‌ها با غلظت mg/kg 63 ساپونین در هر کیلوگرم خوراک، به طور بی‌معنی در مقایسه با گروه کنترل وزن و مصرف خوراک را افزایش داد (Dziuk و همکاران، ۱۹۸۴).
۲- ۷- مصرف گزنه در مرغ گوشتی
استفاده از ۲% گزنه در جیره روزانه مرغ گوشتی، باعث افزایش وزن بدن آنها شد. در این پژوهش به تاثیر مثبت گزنه بر عملکرد، صفات لاشه، فراسنجههای خونی و ایمنی نیز اشاره شد (Mansoub و Nezhady، ۲۰۱۱). Modiry و همکاران (۲۰۱۰)، گزارش کردند که استفاده از گزنه در کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون جوجه‌های گوشتی به دلیل وجود کارواکرول و تیمول و افزایش ترشح صفرا موثر است. مکمل‌سازی جیره جوجه‌های گوشتی با گیاه گزنه عملکرد رشدی آنها را افزایش داد (Bampidis و همکاران، ۲۰۰۵؛ Cross و همکاران، ۲۰۰۷).
۲- ۸- مصرف گزنه در مرغ تخم‌گذار
نتایج مطالعه Khanal (2005)، بیانگر این بود که تغذیه روزانه ۵/۱% پودر گزنه در در مرغ تخمگذار در کنار سلامتی پرنده، باعث افزایش ظرفیت تخم‌گذاری شد. همچنین او بیان کرد مکمل‌سازی با گزنه بر کیفیت تخم مرغ و غشای سفیده و ضخامت پوسته تخم نیز تاثیر مثبتی داشته و شکستگی تخم را کم می‌کند.
Nobakht و همکاران (۲۰۱۱)، گزارش کردند که افزودن روزانه ۲% پودر گزنه به جیره مرغ‌های تخم‌گذار تولید تخم مرغ، توده تخم مرغ و وزن پوسته را افزایش میدهد. اما استفاده از ۵/.% پودر گزنه در جیره این مرغ‌ها فقط مصرف خوراک روزانه را کاهش
می‌دهد. او در پژوهشی بیان کرد که مکمل‌سازی روزانه ۲% گزنه در جیره مرغ تخم‌گذار به طور معنی‌داری (۰۵/۰ P <) کیفیت تخم، ضخامت پوسته و شاخص زرده تخم ‌مرغ را افزایش داد.
۲- ۹- معرفی ساپونین