شکل ۱-۱- مراحل مختلف حذف تفاوت‌ها در شکل ۱۴
شکل ۳-۱- ترتیب لندمارک گذاری در پیکره ۹ لندمارکی ۳۷
شکل ۴-۱- طول کل در مراحل تمایز پس از تفریخ ماهی کلمه ۴۶
شکل ۴-۲- روند تغییرات ضرایب رشد قسمت‌های مختلف بدن ۵۴
شکل ۴-۳- زمان نقاط عطف ضرایب رشد ماهی کلمه ۵۵
شکل ۴-۴- طول کل مربوط به نقاط عطف ضرایب رشد ماهی کلمه ۵۵
شکل ۴-۵- طرح­های استخراجی از TPS Spline با توجه به Consensus مختصات پیکره­ی نه لندمارکی ۶۷
شکل ۴-۶- تصاویر ماهی کلمه به ترتیب ازa تا e روز تفریخ، سه روز، سی روز، چهل و یک، و هشتاد روز پس از تفریخ ۶۸
فهرست نمودار‌ها
عنوان صفحه
نمودار۴-۱- ارتباط بین طول کل و وزن ماهی کلمه ۴۷
نمودار۴-۲- روند تغییرات طول سر نسبت به طول کل ماهی کلمه ۴۸
نمودار ۴-۳- روند تغییرات طول تنه نسبت به طول کل ماهی کلمه ۴۹
نمودار ۴-۴- روند تغییرات طول پوزه نسبت به طول کل ماهی کلمه نمودار ۵۰
نمودار ۴-۵- روند تغییرات طول دم نسبت به طول کل ماهی کلمه ۵۱
نمودار ۴-۶- روند تغییرات ارتفاع بدن نسبت به طول کل ماهی کلمه ۵۲
نمودار ۴-۷- روند تغییرات قطر چشم نسبت به طول کل ماهی کلمه ۵۳
نمودار ۴-۸- میانگین ضریب آلومتری چندمتغیره ویژگی‌های مختلف ماهی کلمه از لحظه تفریخ تا روز هشتاد پس از آن ۵۷
نمودار ۴-۹- درختی پراکندگی بدست آمده از تغییرات شکلی پیکره نه لندمارکی ۶۰
نمودار ۴-۱۰- خط سیر رشد بدست آمده از RW1 (پیکره­ی ۹ لندمارکی) از روز صفر تا ۸۰ بعد از تفریخ ۶۲
نمودار ۴-۱۱- خط سیر رشد بدست آمده از RW2 (پیکره­ی ۹ لندمارکی) از روز صفر تا ۸۰ بعد از تفریخ ۶۲
نمودار ۴-۱۲- روند تغییرات شکل ماهی کلمه (Rutilus rutilus caspicus) به طول کل در طی مراحل اولیه رشد از لحظه تفریخ تا ۸۰ روز پس از تفریخ ۶۳
نمودار ۴-۱۳- روند تغییرات RW1 و RW2 64
نمودار ۴-۱۴- روند تغییرات PC1 و PC2 در اشکال میانگین ۶۴
نمودار ۴-۱۵- روند تغییرات PC1 و PC2 در کل نمونه‌ها ۶۴
نمودار ۴-۱۶- آنالیز CVA بر حسب مولفه کانونی اول و دوم شکل میانگین ۶۵
فصل اول
مقدمه و کلیات
۱-۱- کلیات
افزایش تقاضا برای غلات، حبوبات،مواد پروتئینی و غیره و مسائل محیط زیست از قدیم وجود داشته ودر حال حاضر شدت بیشتری یافته است. با این همه تا یک قرن قبل،اقداماتی که موجب برهم زدن نظام طبیعی محیط زیست شود چندان زیاد نبود. دگرگونی‌های اکولوژیک هنگامی فزونی گرفت که برتعداد جمعیت آدمی وتمرکز وی در نقاط محدود افزوده شد ومیزان تقاضای سرانه ودرنتیجه نیاز بیشتراجتماعات انسانی به منابع طبیعی افزایش یافت.با پیدایش و توسعه صنعت، سپس انقلاب صنعتی و تولید فرآورده‌های مختلف کیفیت زندگی آدمی به نحو بی‌سابقه‌ای بهبود یافت وآدمی در راه یک زندگی بهتر و مرفه‌ترقدم نهاد.ولی انقلاب درصنعت وهدف،سبب پیدایش تدریجی مسائل ومشکلات محیطی گردید.منشاء اصلی این مسائل،کاهش روز ‌افزون منابع طبیعی و ایجاد انواع آلودگی‌ها در محیط است. درحال حاضر،تقاضای سرانه افراد کره‌ی زمین خیلی بیشتر از رشد تولید منابع طیبعی است، به طوری که منابع و مواد اولیه تجدید‌پذیر رو به کاهش گذاشته است ویا روز به روز از دسترس دور می‌گردند. مصرف سوخت‌های فسیلی نسبت به دوران قبل از انقلاب صنعتی افزایش پیدا کرده و موجب دگرگونی‌ها و بحران‌هایی شده است. بهره‌گیری بیش از حد و بدون برنامه از اکوسیستم‌های طبیعی منجر به نابودی منابع طبیعی وسرانجام گسیختگی نظام اکولوژیک می‌شود. ازسوی دیگر محیط زیست تحت فشار انبوه فضولات ناشی از مواد مصرفی و دور ریختنی قرار می‌گیرد که هر چند با عمل تصفیه خود به خود^[۴] طبیعت هضم و جذب می‌شود. ولی تجمع و انباشتگی وتجزیه ناپذیری برخی از مواد سرانجام محیط را دچار آلودگی می‌کند زیرا کهاکوسیستم جهانی بسته ومحدود است و بی‌انتها نمی‌باشد. دگرگونی‌های اکولوژیک در محیط زیست رابطه‌ی کاملا مستقیمی با بهره‌گیری مفرط از منابع طبیعی دارد و باید ادامه عملیات استفاده و استخراج از این منابع تحت کنترل درآید. منابع طبیعی در ابتدا نامحدود تصور می‌شد وترس از پایان یافتن یا کمبود آنها در میان نبود ولی با استفاده روز افزون از منابع طبیعی برای رفع نیاز‌های تکنولوژیکی، فکر نامحدود بودن این منابع باطل از آب درآمد. ازآنجا که قطع جریان پیشرفت ممکن است نتایج وخیم وحتی فاجعه آمیز را داشته باشد، واز طرفی زیر بنای اقتصادی و جریان پیشرفت در گرو منابع طبیعی است، توجه خاص در امر بهره‌برداری از منابع موجود با اصلاح تکنیک‌ها و اجرای برنامه‌های وسیع صرفه جویی الزام‌آور شد ومعلوم گردیدکه در زمینه استفاده از منابع طبیعی باید شیوه‌ای اختیار کنیم که از حداقل منابع به حداکثر استفاده شود. منابع طبیعی را عموما به دو دسته تقسیم می‌کنند: قابل تجدید مانند جنگل، مرتع، ماهی، حیوانات شکاری غیرقابل تجدید مانند زغال سنگ، نفت، گازطبیعی و کانی‌های دیگر. انسان فقط در صورتی می‌تواند از لحاظ تامین نیازمندی‌های دائمی خود از منابع طبیعی مطمئن گردد که تعداد جمعیت و میزان تقاضا‌های دائمی خود را در سطح متعادلی نگه دارد تا گردش مواد در موجود زنده وخاک به همان سرعتی باشد که مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زمان حاضر که براثر رشد اقتصادی و ازدیاد جمعیت روز به روز برمیزان مصرف و احتیاجات انسان افزوده می‌شود، حفاظت از منابع طبیعی اهمیت دارد مثلا هم اکنون براثر چرای مفرط و به کار بردن روش‌های غلط کشاورزی بسیاری از مزارع سرسبز و حاصلخیز به صحرا‌های بایر و بی‌استفاده تبدیل شده است. رود بزرگ راین چنان آلوده شده که برگشت به حالت اول آن تقریبا امکان پذیر نیست. منبع ماهی موجود در رودخانه‌هاو دریا‌ها نیز روز به روز کاهش می‌یابند و این منبع عظیم تولید پروتئین در جهان به نابودی کشیده می‌شود. خوشبختانه در حال حاضر برنامه‌‌هایی برای حفاظت ازنسل ماهی‌ها و جلوگیری ازآلودگی‌هایی که چنین شکلی را بوجود می‌آورند دربیشترکشورهای جهان دردست تهیه واجراست. از بدو تاریخ، ماهیان به عنوان غذای برای جمعیت انسانی مورد توجه بوده‌اند. گفته می‌شود که ماهیگیری یکی از مشاغل قدیمی نوع بشر بوده است و مدارکی وجود دارد که چینی‌های باستانی روش پرورش ماهی را مدت‌ها قبل از میلاد مسیح می‌دانستند. با این وجود مطالعات علمی ماهیان تاریخ کهنی ندارد. در واقع تا قبل از قرن هجدهم میلادی هیچ گونه مطالعه‌ای وجود نداشته، تا اینکه در این زمان عوامل مختلفی موجب شروع ماهی شناسی و مطالعه علمی ماهیان گردید. از ابتدای قرن بیستم تحقیقات ماهی‌شناسی در زمینه‌های اساسی ذیل توسعه پیدا نموده که عبارتنداز: ١ـ طبقه‌بندی و پراکنش٢ـ کالبدشناسی٣ـ فیزیولوژی و بیو‌شیمی۴ـ آسیب شناسی۵ـ ساختار و پویایی جمعیت۶ـ تکامل وژنتیک٧ـ حفاظت. این حقیقت به نحوی شناخته شده است که دانش زیست‌شناسی ماهیان بخصوص در شکل شناختی، روابط طول و وزن، فاکتور رشد، تولیدمثل، غذا وعادت‌های غذایی و… بسیارمهم بوده و نه تنها در بالا بردن آگاهی‌های دانشگاهی ما حائز اهمیت است بلکه استفاده از آن درافزایش کارایی فناوری برای موسسات شیلاتی به جهت پیشرفت مدیریت خردمندانه پرورش ماهیان نیز بسیار مهم می‌باشد. ماهیان اهمیت زیادی در زندگی انسان دارند و از منابع طبیعی مهم پروتئینی به شمار می‌آیند. آنها برخی ازفرآورده‌های مفید دیگری را تأمین می‌کنند، همچنین در درآمد اقتصادی برخی ملل نقش دارند.کاهش تدریجی ذخایر ماهیان تجاری ناشی از بهره‌برداری بیش ازحد آنهاست و تغییرات موجود در زیستگاه آنها یکی از دلایل مهم لزوم علم زیست‌شناسی ماهی است (عادلی، ۱۳۷۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲-ضرورت تحقیق
ماهی کلمه خزر یکی ازگونه‌های ارزشمند دریای خزر بوده وبه علت دارابودن گوشتی خوش طعم به عنوان یک منبع غذایی مهم برای ساکنین نواحی جنوبی دریای خزر محسوب می‌گردد. این ماهی همچنین یک منبع غذایی مهم برای فیل ماهی دریای خزر می‌باشد. که درنواحی جنوبی دریای خزرازنظراقتصادی حایز اهمیت است. بررسی‌ها نشان داده که تکثیر طبیعی این گونه در طی سال‌های اخیرکاهش یافته است درحال حاضربازسازی ذخایر ماهی کلمه از طریق تکثیر مصنوعی صورت می‌گیرد. درطی سال‌های اخیر جمعیت‌های بسیاری از گونه‌ها به دلیل دخالت‌های مستقیم وغیرمستقیم بشردچارتغییرات چشمگیری شده ودرمعرض خطر انقراض می‌باشند. بسیاری ازگونه‌ها جهت ابقا درطبیعت و محفوظ ماندن از خطر انقراض نیاز به تکثیر مصنوعی دارند، به طوریکه امروزه تکثیرحمایتی به طورگسترده به منظور بازسازی، حفاظت و افزایش جمعیت‌های وحشی انجام می‌پذیرد. روش تکثیر حمایتی در برنامه‌های بازسازی ذخایرشامل صید مولدین ازطبیعت،تکثیر در شرایط اسارت و رهاسازی نتایج آنها درطبیعت می‌باشد. درحال حاضر حفاظت وبازسازی ذخایر این ماهی با ارزش ازطریق تکثیر مصنوعی و رهاسازی لارو ٢-١ گرم به آب‌های طبیعی انجام می‌پذیرد (کشیری وهمکاران،١٣٩٠). آنچه رمز موفقیت درتکثیر وپرورش ماهیان به شمار می‌آید بالا بردن بازده تکثیر و تولید بچه ماهیان سالم و قوی جهت پرواربندی می‌باشد. یکی از مشکلات در پرورش ماهیان، پرورش در مرحله نوزادی می‌باشد چرا که در این مرحله لارو‌ها از رشد بطنی برخوردار بوده و با تلفات بالا نیز همراه است. ایجاد شرایط طبیعی بهینه در مرحله نوزادی و جوانی ماهیان به منظور حداکثر نمودن تولیدات پرورشی اهمیت ویژه‌ای دارد (گلشاهی وهمکاران، ١٣٨٨). با توجه به اینکه لارو ماهیان از نظر آناتومی، فیزیولوژیک، رفتاری و اکولوژی از بزرگسالان متفاوت هستند. بنابراین در مطالعات زیست‌شناختی یک گونه، مراحل اولیه را نیز باید مورد بررسی قرار داد تا به یک تصویر کامل از بیولوژی ماهیان منجر شود (بون و مور، ۲۰۰۸). لارو ماهی در طی دوره‌ی تکوینی دچار تغییرات مورفوژنتیکی و تمایزی پیچیده‌ای می‌شود. از آنجاییکه تکوین اعضای بدن و تغییرات آناتومی طی مراحل رشدی مختلف رخ می‌دهد. بنابراین، رشد نسبی بخش‌های مختلف بدن یک ویژگی مشترک تکوینی ماهی‌ها محسوب می‌گردد که در آن ساختارهای بدن به ترتیب اهمیت در طی مراحل اولیه‌ی زندگی توسعه می‌یابند (روسو و همکاران، ۲۰۰۷). در گونه‌های مختلف این تغییرات توسعه‌ای ممکن است به تغییرات در زیستگاه و منابع مورد استفاده نیز مرتبط باشد (ورد-کمپبل و بیامیش، ۲۰۰۵). از اینرو شناخت فرایند توسعه ریختی و الگوی رشد یک ماهی می‌تواند درک بهتر اولویت‌های زیستی در طی مراحل اولیه رشد و روند سازگاری آن در ارتباط با اندازه بخش‌های مختلف بدن را امکان پذیر نموده و دیدگاه‌هایی را در مورد ویژگی‌های زیست شناختی، رفتار و اکولوژی ماهی فراهم سازد (گیزبرت، ۱۹۹۹). از سوی دیگر در طی مراحل اولیه‌ی تکوینی، هر فرد در یک جمعیت با تغییرات عمده‌ای در فاکتورهای محیطی روبروست که فرد را مجاب می‌کند تا عکس‌العمل‌های مناسبی در برابر این تغییرات انجام دهد (پیندر و همکاران، ۲۰۰۵). از این‌رو شناخت ارتباط روند تغییرات در شکل بدن که در طی مراحل اولیه رشد به شدت تغییر می‌کند؛ با عوامل محیطی قابل تغییر، به درک این ارتباط جهت مدیریت دوره‌ی لاروی کمک می کند.
۱-۳- اهداف مورد مطالعه در این تحقیق
۱- بررسی روند تغییرات شکل بدن در طی مراحل اولیه رشدی با بهره گرفتن از روش‌های ریخت سنجی سنتی و هندسی.
۲- بررسی الگوی رشد ماهی کلمه خزری در طی مراحل اولیه رشدی در دوره پرورشی.
۳- تحلیل الگوی همبستگی ساختارهای بدن در طی مراحل اولیه رشدی و بررسی نقش عملکردی و کارآیی هر یک از مراحل شکلی.
۱-۴- معرفی ماهی کلمه (Rutilus rutilus caspicus)
ماهی کلمه یا تلاجی از ماهیان باارزش دریای خزر می‌باشد و در گذشته‌های دور از مهم‌ترین ذخایر این دریا را تشکیل می‌داده است (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵). ماهی کلمه به علت دارا بودن گوشتی خوش طعم به عنوان یک منبع غذایی مهم برای ساکنین سواحل جنوبی دریای خزر محسوب می‌گردد. این ماهی همچنین یک منبع غذایی مهم برای فیل ماهی^[۵] دریای خزر می‌باشد. بررسی‌ها نشان داده که تکثیر طبیعی این گونه طی سال‌های اخیر کاهش یافته است. کاهش در ذخایر ماهی کلمه در سال‌های اخیر، بنا به دلایل مختلف از جمله صید بی رویه، آلودگی آب‌ها و ایجاد سد در مسیر مهاجرت بوده به طوری که این گونه جزء گونه‌های در معرض تهدید دریای خزر معرفی گردیده است (کشیری و همکاران، ۱۳۹۰).
۱-۵-رده‌بندی ماهی کلمه
این ماهی از راسته کپورشکلان (Cypriniformes)، خانواده کپور ماهیان (Cyprinidae)، جنس (Rutilus)، گونه (Rutilus rutilus caspicus) بوده و نام انگلیسی آن Vobla و Roach، نام فارسی کلمه و نام محلی تلاجـی است (عسکری، ۱۳۸۸). گونه Rutilus rutilus caspicus دارای چند نژاد است که دو نژاد آن Rutilus rutilus caspicus knipowitsکه به کلمه ترکمنی وRutilus rutilus caspicus kurensisکه به کلمه انزلی معروف هستند در منطقه خزر جنوبی به وفور یافت می‌شوند. زیستگاه کلمه ترکمنی از خلیج گرگان تا منطقه بکدشت واقع در شمال ادامه دارد و بیشترین گستردگی را در محدوده خلیج استرآباد، خلیج ترکمن، خلیج کراسناودسک و در سطح وسیعی از آب‌های کم عمق از استرآباد تا ناحیه کیانکی من جمله ساحل جزیره اوگرچینسکی^[۶] و جزیره کزل سومسک^[۷] دیده می‌شود (خواجه ۱۳۷۷).
۱-۶-مشخصات ظاهری ماهی کلمه
فرم بدن دوکی شکل، رنگ بدن ماهی در ناحیه پشتی متمایل به رنگ آبی یا ترکیبی از رنگ‌های سبز و قهوه‌ای است. باله شکمی و مخرجی به رنگ نارنجی تا قرمز پررنگ، باله سینه‌ای و دم متمایل به قرمز اما قسمت تحتانی فوقانی باله دمی و پشتی تیره می‌باشد. پهلو‌ها نقره‌ای و در ماهیان بزرگ متمایل به زرد تا برنزی می‌باشد. رنگ عنبیه چشم از زرد تا قرمز متغیر است و معمولا واجد یک خال تیره در زیر مردمک چشم می‌باشد. دارای پنج سری باله شامل یک جفت باله سینه‌ای، یک جفت باله شکمی، یک باله‌ی پشتی و یک باله مخرجی و یک باله‌ی دمی هموسرک است. که باله پشتی واجد پایه‌ای کوتاه که از بالای باله‌ سینه‌ای آغاز می‌گردد، دارای ۳ شعاع غیر منشعب و ۱۱-۹ (غالبا ۱۰) شعاع منشعب می‌باشد. باله مخرجی شامل پایه طویل‌تر و شامل ۳ شعاع غیر منشعب و ۱۱-۱۰ (معمولا ۱۰) شعاع منشعب می‌باشد. خارهای آبششی ۱۰ عدد و تعداد مهره‌های پشتی بین ۴۱-۳۹ عدد در بیشتر مواقع ۳۹ عدد می‌باشد که مهره‌های دوم و سوم به راحتی جدا می‌شوند. فلس‌ها نسبتا درشت و دهان نسبتا کوچک و مورب و تقریبا انتهایی است. نوک دهان بالای حاشیه‌ی تحتانی چشم‌ها قرار دارد. فاقد سبیلک است. فرمول خط جانبی بوده و دندان حلقی ۵-۶ و ندرتا ۵-۵ و یا ۶-۶ و سطح سایشی گاهی چین خوردگی اندکی دارد (بلالی و نوروزی، ۱۳۷۸). تغذیه از نرمتنان باعث بزرگ شدن دومین تاج دندان حلقی می‌شود که در مقایسه با کلمه‌هایی که از گیاهان آبزی و فائون چوبی تغذیه کرده است بزرگتر می‌باشد (برادران طهوری ۱۳۶۹). کامل شدن دندان حلقی در ماهی کلمه دریای خزر نسبت به ماهی کلمه سایر آب‌ها، زودتر و در طول ۱۰۰-۹۰ میلی‌متری صورت می‌پذیرد و در این طول، ماهی کلمه قادر به مصرف نرمتنان می‌شود (ندافی و همکاران، ۱۳۸۱).
۱-۷-صید ماهی کلمه
بنا به گزارشات برگ^[۸] در سال ۱۹۴۵ ماهی کلمه ۲۵-۲۰ کیلومتر در داخل قره‌سو برای تولید مثل مهاجرت می‌کرده است. کلمه در فصل تولید مثل به صورت گله‌ای به داخل رودخانه‌ها مهاجرت می‌کند و آمار سالیانه صید مربوط به همین فصل مهاجرت بخصوص ماه‌های اسفند و فروردین است. میزان صادرات کلمه در اسفند ماه ۱۳۷۴ از منطقه گمیشان ۴۵۰ تن برآورد شده است. صید کلمه در دهه ۱۹۵۰ در کشور شوروی سابق سالانه ۵۵۰۰۰ تن و در کشور ما ۴۵۰۰ تن در سال ۱۳۰۶ گزارش شده است.
۱-۸-تغذیه ماهی کلمه
تغذیه ماهی کلمه در تمامی سیکل زندگی یکسان نیست. در اولین مرحله رشد و نمو خود از پلانکتون‌های کوچکی که به آرامی حرکت می‌کنند تغذیه می‌کند (مثل آلگ‌ها و روتیفر)، در شروع مرحله بعدی سخت پوستان پلانکتونی و در مرحله بعدی لارو حشرات کفزی را مورد تغذیه قرار می‌دهد و سرانجام غذای اصلی و اساسی کلمه بالغ را نرمتنان تشکیل می‌دهد. در دریای خزر ۸۲ % غذای کلمه را نرمتنانی مثل دریسینا پلی مورفا^[۹]، آچا مینیما^[۱۰]، ماندانا^[۱۱] و غیره تشکیل می‌دهد. سخت پوستان (اکثرا کورفیده^[۱۲]) نیز ۷ % غذای کلمه را شامل می‌شود. شمال شرقی دریای خزر محلی است که ماهی کلمه بیشترین تغذیه خود را انجام می‌دهد. غذای اصلی ماهی کلمه دریسینا پلی مورفا می‌باشد. تراکم زیاد ماهی کلمه را در شمال دریای خزر را به دلیل فراوان بودن و تراکم زیاد دریسینا در این ناحیه می‌دانند. رژیم غذایی ماهی کلمه مشابه ماهی سیم^[۱۳] است با این تفاوت که در غذای ماهی سیم سخت‌پوستان بیشتر هستند و در غذای ماهی کلمه نرمتنان اکثریت مقدار غذا را تشکیل می‌دهد (برادران طهوری، ۱۳۶۹). ترکیب غذایی ماهیان کلمه جوان در جنوب شرقی دریای خزر در سال‌های مختلف فرق می‌کند، در سال ۱۹۸۱ رقم عمده مواد غذایی نرییس^[۱۴]بود که از ۹/۱۷% در ماه سپتامبر تا ۵/۸۹% در ماه نوامبر نوسان دارد و گاهی در تابستان تعداد زیادی پروتوزوآ و سخت پوستان (از ۳/۱۳% تا ۹/۳۴%) در تغذیه ثبت شده است که دومین غذای مشخص تابستان برای بچه ماهیان کلمه خزر شمالی کوماسه^[۱۵]، کورفیده^[۱۶] و گاماریده^[۱۷] است. و برای بچه ماهیان کلمه ترکمنی عمدتا بالانوس^[۱۸] و اوستراکودا^[۱۹] می باشد. بچه ماهیان کلمه در مناطق ساحلی به وفور یافت می‌شوند و تا رسیدن به طول ۱۵ سانتیمتر در نزدیک خط ساحلی می‌مانند و ترجیحا از پریفیتون^[۲۰] و چیدوریده^[۲۱] و لارو شیرونومید تغذیه می‌کنند (بلالی و نوروزی، ۱۳۷۸).
۱-۹- تولیدمثل ماهی کلمه
زمان اوج مهاجرت ماهی کلمه در ماه‌های اسفند و فروردین می‌باشد. سن بلوغ ماهی کلمه در جنس نر در ۳ سالگی و در جنس ماده ۴-۳ سالگی است رشد غدد جنسی ماهی کلمه در ۱۰-۹ سالگی متوقف می‌شود. در جنس نر رسیدگی اسپرم تدریجی است و اسپرم ریزی به طور متناوب انجام می‌شود در حالیکه در ماده‌ها تخم ریزی یکباره است. ماهی کلمه فیتوفیلوس بوده و در عمق کم (۵۰ سانتیمتر) و در آب شفاف تخم‌ریزی می‌کند. تکامل تخم‌های لقاح یافته در دمای ۱۸-۱۶ درجه سانتی‌گراد حدود ۶ روز به طول می‌ انجامد (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۵).
۱-۱۰- ریخت‌سنجی
ریخت‌سنجی مطالعه‌ی کمّی ریخت‌شناسی می‌باشد. انواع مختلفی از ریخت‌سنجی وجود دارد. به طور نمونه استریولوژی که برای محاسبه‌ی ساختارهای سه بعدی (مانند شمارش سلولی) از اسلایس‌های دوبعدی استفاده می‌شود. ریخت‌سنجی هندسی ارزیابی کمّی ساختار می‌باشد (هالگریمسون و همکاران، ۲۰۰۹). ساختار یک جسم ترکیبی از شکل و اندازه می‌باشد. ساختار به آن دسته از اندازه‌گیری‌های هندسی از یک جسم که بعد از برگرداندن، چرخش یا مقیاس‌گذاری تغییر نمی‌کند، مربوط می‌شود (کندال، ۱۹۸۴). در مقایسه، شکل ساختاری است که مقیاس از آن حذف شده است. به عبارتی دیگر، شکل به آن دسته از اندازه‌گیری‌های هندسی که نسبت به برگردان، چرخش، انعکاس و مقیاس نامتغیر هستند، مربوط می‌شود (کندال، ۱۹۸۴). شکل و ساختار موجودات از عوامل مهم در تغییرات فنوتیپی می‌باشند که هم از لحاظ تکاملی و هم زیست‌شناسی تکوینی قابل توصیف هستند. شکل ساختارهای پیچیده‌ی اسکلتی مانند جمجمه و سایر ساختارها (در انسان)، و یا ریخت‌سنجی سر و شکل در موجودات دیگر، همه از پدیده‌های تکوینی هستند که ساختار یکی از جنبه‌های مهم برای توضیح مکانیزم‌های تکوینی در آنها محسوب می‌شوند (هالگریمسون و همکاران، ۲۰۰۹). آنالیز شکل نقش مهمی در بسیاری از مطالعات زیست‌شناسی دارد. گستره‌ای از فرآیندهای بیولوژیکی تفاوت‌هایی بین افراد و بخش‌های مختلف آنها ایجاد می‌کند، مانند بیماری یا زخم، تکوین اونتوژنتیک، سازگاری با ویژگی‌های جغرافیایی محلی یا گوناگونی در فرایند تکوین در دراز مدت. تفاوت در شکل ممکن است در نقش‌های عملکردی که توسط بخش‌های مشابه انجام می‌شود، تفاوت ایجاد کند و پاسخ‌های مختلفی به فشارهای انتخابی مشابه داشته باشد و همینطور تفاوت‌هایی در فرایند رشد و تکوین شکل ایجاد کند. بررسی شکل، روشی برای درک آن دسته از متغیرهایی که باعث تنوع و دگردیسی ریختی می‌شود، می‌باشد.اغلب تفاوت در شکل با مقایسه‌ی اشکال مشاهده شده نسبت به اشیاء آشنا مانند دایره‌ها یا حروف الفبا صورت می‌پذیرد. موجودات یا اجزاء آنها را با شکل حلقوی، کلیوی مانند و یا Cشکل می‌توان بازشناسی کرد. چنین تفاوت‌هایی می‌تواند بسیار ارزشمند باشد، زیرا این تفاوت‌ها به ما کمک می‌کنند تا موجودات ناشناخته ترسیم شوند، و یا مؤلفه‌‌های معنی‌دار بیولوژیکی مربوط به شکل بیشتر مورد توجه قرار گیرند. به هر حال این تفاوت‌ها ممکن است مبهم، نادرست یا حتی گمراه کننده باشند، به خصوص در زمانی که اشکال پیچیده هستند و شباهت چندانی با مؤلفه‌های آشنا ندارند. حتی در بهترین شرایط، ما هنوز نمی‌توانیم با دقت بگوییم که یک موجود نسبت به مؤلفه‌های مورد نظر، چقدر حلقوی، کلیوی شکل یا Cشکل می‌باشد. وقتی ما به دقت نیاز داشتیم به اندازه‌گیری‌ها مراجعه می‌کنیم.