برای هر کس که ارتباطی با خدا و سر و کاری با دعا دارد، تأثیرات خارق‌العاده و معجزات دعا، در ردیف بدیهیات و مشاهدات روزمره است. اگرچه برای بی‌دینان و ناباوران، باورنکردنی و محال است؛ ولی کمتر سال و ماه و حتی هفته و روزی است که مسلمین و بالاخص شیعیان آثار و برکات دعا را احساس نکنند، بویژه پاکان، نیکان، پرهیزگاران و عارفان بیش از سایرین آثار حیرت‌انگیز دعا را مشاهده می‌کنند. در اماکن مشرفه، مسجدالحرام، حرم مطهر امامان (علیم السلام)، مسجد جمکران، مسجد سهله، حرم امام خمینی رحمت‌الله‌علیه، در جلسات مذهبی دعا، آثار شگفت‌انگیزی مشهود می‌گردد و در آستان مقدس ثامن‌الحجج علی بن موسی الرضا u و بارگاه منور خواهر مکرمه‌اش حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) مکرر شفا یافتن بیماران صعب‌العلاج که کور مادرزاد و فلج مادرزاد نیز در میان آنها بوده است در اثر دعا و توسل دیده شده است. آثار ارزشمند دعا و توسل در روزها و شب‌های قدر، یازده ذیقعده، … و هنگام تلاوت قرآن، اثرات دعا بسیار واضح است. اگر در اسلام، جز وظیفه و تکلیف دعا، چیز دیگری نبود و مسلمانان آن را با شروط و آدابش انجام می‌دادند برای تأمین سعادت دنیا و آخرتشان کافی بود، چون مبدأ تمام خیرات، برکات، نیت‌ها و سعادت‌ها، خداوند می‌باشد. دعا بزرگترین عامل جلب فیض از خداوند است. لطف و کرم پروردگار با نیایش و راز و نیاز به حال بنده می‌رسد. به خاطر این که اهمیت و ارزش فوق‌العاده دعا بهتر، روشن گردد، به عنوان نمونه برخی از فواید نیایش و تضرع به درگاه الهی متذکر می‌شود:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
آثار اصلی، آثار فرعی؛
آثار اصلی؛
عبادت خدا و یا همان کمال انسان در پرتو عبادت خدا (بزرگترین ثمره دعا)،شناخت خدا یا همان کسب معرفت ،خوف از خدا، اجتناب از معصیت ،امید و اطمینان.به عنوان نمونه مورد اول توضیح داده می‌شود:برخی تصور کرده‌اند که اثر تربیتی دعا فقط از جهت تلقین به نفس است؛ یعنی وقتی انسان مطالب خوبی را به زبان می‌آورد به خودش تلقین می‌کند که باید این چنین باشد به طور مثال با خواندن دعای مکارم الاخلاق به نفس تلقین می‌شود که باید اخلاق خود را اصلاح کند، صفات خوب کسب کند و از صفات بد اجتناب ورزد. اینان اثر تربیتی دعا را فقط در همین جنبه می‌دانند و دعاهایی را که فاقد این جنبه باشد، دعاهای استعماری قلمداد می‌کنند.
این تصور ناشی از کوته‌بینی وشناخت ناقص نسبت به معارف اسلامی است. بزرگترین اثر دعا حقیقت عبادی است که در آن نهفته است همان که موجب تکامل معنوی انسان و انسانیت او می‌شود. البته ممکن است در بعضی از دعاها آثار تلقین به نفس و نظایر آن نیز وجود داشته باشد. اما این آثار مانند حرکت آرواره‌ها به هنگام غذا خوردن است که در عین کارجویدن غذا را انجام می‌دهند، خود نیز ورزش می‌کند و از این جهت تقویت می‌شوند. این ورزش را نمی‌توان فایده‌ی حقیقی غذاخوردن است که در عین آنکه کارجویدن غذا را انجام می‌دهد، خود نیز ورزش می‌کنند و از این جهت تقویت می‌شوند این ورزش را نمی‌توان فایده‌ی حقیقی غذاخوردن دانست فایده حقیقی غذاخوردن تأمین مواد لازم برای بدن است.
فایده‌ی حقیقی دعا نیز توجه به خدا و بندگی اوست.این‌گونه آثار که گاهی بر بعضی از دعاها مترتب می‌شود. فواید بسیار ناچیزی است که در مقابل فایده‌ی اصلی چیزی به حساب نمی‌آید. کمال انسان در این است که فقر خود را نسبت به خدا درک کند و به این حقیقت اعتراف کند.
زمانی که انسان نسبت به این واقعیت اعتراف نکند، فقر خود را به درستی نشناسد به کمال انسانی نائل نمی‌شود. یکی از چیزهایی که موجب می‌شود انسان به این معرفت نزدیک گردد یا معرفت او کامل شود، دعاست، دعا خود عبادت و تنها راه تکامل انسان نیز معین است.
بنابراین، دعا یکی از راه های تکامل انسان است.
آثار فرعی
آثار فردی ،آثار اجتماعی ،آثار دنیوی، آثار اخروی
آثار فردی
آثار فردی عبارتند از: حفظ پرورش سجایای اخلاقی ، پاکی و پاکیزگی، خود سازی، تلقین نفس، طغیان نفس یا اجتناب از معصیت، موفق به توبه و استغفار، انقطاع از غیر حق، کسب اخلاق خدایی ، نجات از نفاق، طرد شیطان به وسیله دعا، نورانی شدن دل، حیلت و شفای دل، کلید دوستی و انس با خدا، بهترین غذای روح، پرورش عواطف، ایجاد معنویت و عرفان و آرامش روانی.
به عنوان نمونه مورد اول توضیح داده می‌شود: اگر ایمان به خدا در جامعه و در درون خود وجود نداشته باشد، به طور کلی نمی‌توان بنیان محکمی برای ساختمان سجایای اخلاقی بنیان نهاد و ارائه نمود. چرا که وقتی در دنیا، ماده‌ی کر و کور، حاکم و همه‌کاره‌ی جهان باشد، ارائه هرگونه نظام اخلاقی، نه تنها وجهی ندارد، بلکه ضمانت اجرایی هم نمی‌تواند داشته باشد. البته با فشار تبلیغات و وضع قوانین و قوای مسلح می‌توان چند صباحی مردم را به اموری وادار کرد و نام آن را قوانین اخلاقی یا رعایت آنها گذاشت ولی وقتی پای تبلیغات و فریب یا زور به میان آمد، معلوم است که نام آن را هر چیز دیگری، غیر از اخلاق می‌توان گذاشت.
بنابراین، اصل طرح نظام اخلاقی، بدون پشتوانه‌ی ایمان و معنویت کاری است عبث و با وجود ایمان و طرح نظام اخلاقی بر اساس آن نیز، خطر پایان نیافته است و ضمانت اجرایی آن، در فرد و جامعه، کامل نمی‌باشد. درست است که بهترین ضامن اجرایی مسائل اخلاقی، ایمان درونی و قلبی افراد است، ولی همان طور که اشاره شد، این ایمان (ابتدایی) با گناه یا به تعبیری با مخالفت نظام اخلاقی، منافاتی ندارد. برای راه حل این مسأله، درست است که باید قوانین کیفری و دادگاه وجود داشته باشد، ولی همان طور که در جوامع مختلف دیده می‌شود، این اقدامات نمی‌تواند ضامن اجرایی کامل باشد. آنچه که می‌تواند در همه حال و شرایط، مؤثر باشد و انسان را از خطا و گناه نجات بخشد و در صورت ارتکاب، خرد را، به پشیمانی و در صورت امکان، جبران آن وادارد، تقویت ایمان بوسیله‌ی ذکر و یاد خدا است. اگر انسان به این مرحله رسید، همه‌ی سجایای اخلاقی، نه تنها بر بنیانی محکم، استوار است، بلکه به بهترین وجه اجرا می‌گردد.
آثار اجتماعی؛
آثار اجتماعی عبارتند از: از بین بردن خودخواهی، تشویق به فعالیت، دفع بلا، باعث تحکیم باور به نبوت، امامت لزوم رهبری معصومین (علیهم السلام) و ایجاد امید در جامعه بشری و تقویت روحیه احساس مسئولیت نسبت به جامعه.
به عنوان نمونه مورد اول بررسی می‌شود: برای استجابت دعا بهتر آن است که انسان برای دیگران دعا کند سپس برای خود، چنانکه امام صادق u می‌فرمایند: «هر کس چهل مؤمن را قبل از خود دعا کند، دعایش مستجاب می‌شود.»
آثار اخروی؛
آثار اخروی شامل سه مورد می‌شود: نجات از دوزخ، محبوبیت نزد خدا، به‌دست آوردن منزلت نزد خدا.
که برای مثال نجات از دوزخ را بیان می‌کنیم: رسول اکرم e می‌فرمایند: «در قیامت امر می‌شود، عده‌ای را به جهنم ببرند. خداوند به مالک جهنم می‌فرمایند: به آتش بگو پاهایشان را نسوزاند چون که به مسجد می‌رفتند. صورتشان را نسوزاند به خاطر وضو گرفتنشان و دست‌هایشان را نسوزاند چون هنگام دعا دست‌ها را بالا می‌گرفتند.»
آثار دنیوی؛
آثار دنیوی را می‌توان در این سه مورد خلاصه کرد: اثر دعا در حل مشکلات، شفای دردها، جلب روزی.
برای آشنایی بهتر اثر دعا در حل مشکلات را عنوان می‌کنیم: خداوند متعال در قرآن کریم در مورد حل مشکلات و شکستن بن‌بست‌ها به وسیله دعا و نیایش می‌فرمایند: « کسی که اجابت می‌کند دعای شخص مضطر را و برطرف می‌کند از او رنج و بدی را.»
آری در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی آدم بسته می‌شود و کارد به استخوانش می‌رسد و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید و بن‌بست‌ها را برطرف سازد و نور امید را در دل‌ها بپاشد و درهای رحمت را به روی انسان‌های درمانده بگشاید، تنها ذات پاک اوست از آنجا این واقعیت به عنوان یک احساس فطری در درون همه انسان‌ها وجود دارد، بت‌پرستان نیز به هنگامی که در میان امواج خروشان دریا گرفتار می‌شوند، تمام معبودهای خود را فراموش کرده، دست به دعا برمی‌دارند.
منابع
-
- قرآن مجید.
-
- صحیفه سجادیه، ترجمه محسن غرویان وعبد الجواد ابراهیمی ،انتشارات الهادی ،چاپ پنجم ، ۱۳۷۹ش .
-
- نهج البلاغه، ترجمه محمّد دشتی ،انتشارات مشهورچاپ چهارم ،۱۳۸۰ش .
۱-عبد الکریم،المستفاد من قصص القرآن للدعوه ،بیروت ،مؤسسه الرساله ،۱۴۱۷ق،۱۹۹۷م جلد ۱.
۲-کلینی محمّد بن یعقوب ، اصول کافی ،انتشارات دار الکتاب اسلامیه ، تهران ،۱۳۶۵ش ، جلد ,۱ ۲ .
۳-مجلسی محمّد باقر ،بحارالانوار،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق،جلد ۹۰ ,۹۱,۹۳,۶۱.
۴-نوریها حسنعلی ، پرورش در پرتو نیایش،انتشارات دارالفکر ،چاپ اوّل، ۱۳۷۲ش .
۵-نجفی خمینی محمّد جواد ،تفسیر آسان ،انتشارات اسلامیه ،چاپ اوّل ، تهران ،۱۳۹۸ق،جلد ۱,۸.
۶-قریشی سید علی اکبر ،تفسیر احسن الحدیث ،انتشارات بعثت ،چاپ سوّم ،تهران ،۱۳۹۸ق ،جلد۱,۸ .
۷-طباطبایی سیدمحمّد حسین ،تفسیر المیزان ،دارالکتاب اسلامیه ،تهران ،۱۳۹۷ق،جلد ۲,۷,۱۷,۱۱,۱۲,۶ .
۸-شاه عبد العظیمی حسین بن احمد حسینی ،تفسیر اثنا عشری،انتشارات میقات ،چاپ اوّل ،تهران ۱۳۶۳ش،جلد ۶ .
۹-جوادی آملی ،تفسیر تسنیم ،انتشارات اسراء،چاپ اوّل ،۱۳۸۲ش ،جلد ۵.
۱۰-بروجردی سید محمد ابراهیم ،تفسیر جامع ،انتشارات صدر ،تهران ،چاپ ششم ، ۱۳۶۰ش،جلد ۶ .
۱۱-علامه طبرسی ، تفسیر جوامع الجامع ،ترجمه علی عبد الحمیدی ،انتشارات پژوهش های اسلامی ،چاپ دوّم ،۱۳۸۵ش ،جلد ۵.
۱۲-فیض کاشانی محسن ، تفسیر صافی ،انتشارات صدر ،چاپ دوّم ، تهران ،۱۴۱۵ق،جلد ۱ .
۱۳- عاملی ابراهیم ،تفسیر عاملی ،انتشارات صدوق ،تهران ،۱۳۶۰ش،جلد ۷ .
۱۴-مغنیه محمد جواد ، تفسیر کاشف ، انتشارات دار الکتاب اسلامیه،چاپ اول ،تهران، ۱۴۲۴ق جلد۳.
۱۵-امین سیده نصرت ،تفسیر مخزن العرفان ،انتشارات نهضت زنان ، ۱۳۶۰ ش جلد۲,۹,۱۱.
۱۶-علامه طبرسی ، تفسیر مجمع البیان ،ترجمه دکتر میر باقری ،انتشارات فراهانی ،۱۳۵۰ش جلد۵,۱۵ .
۱۷-غیوری سید علی ،تفسیر مبین ،انتشارات دار اسلامیه ،چاپ اول ، ۱۳۵۸ش جلد۴.
۱۸-مکارم شیرازی ناصر ،تفسیر نمونه ، انتشارات دار الکتاب اسلامیه ،۱۳۵۸ش جلد۱,۱۳.
۱۹-قرائتی محسن ، تفسیر نور، انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن ،چاپ پنجم ، ۱۳۸۳ش جلد۱ .
۲۰-قائنی مهدی،دعا از منظر دانشمندان، انتشارات دارالفکر،چاپ اوّل ،۱۳۶۳ش.
۲۱-مدرسی سیدمحمّد تقی ،دعا پرواز روح وراه زندگی ،ترجمه مصطفی کمال نژاد ، انتشارات مطلع فجر،چاپ اوّل، ۱۳۷۰ش .
۲۲-اسدی گرمارودی اسدالله، راز ورمز نیایش ، انتشارات سبحان ،چاپ دوّم ،۱۳۷۴ش .
۲۳ - باقی عبدالعلی ، راز ونیاز وسوز وگداز ، انتشارات جلالی ،چاپ اوّل ،۱۳۶۲ش .
۲۴-حسن زاده آملی حسن ،رساله نور علی نور در ذاکر ومذکور،انتشارات تبلیغ ،تهران، ۱۳۷۱ش .
۲۵-میر شاه جعفری سید ابراهیم ،رهیافتی به نظام تربیتی اسلام ،انتشارات دانشگاه شیراز ،بی جا ،بی تا .
۲۶-مجلسی محمد تقی ، روضه المتقین ،انتشارات حوزه علمیه قم ،۱۳۹۹ق،جلد ۱ .
۲۷-قمی شیخ عباس ، سفینه البحار و مدینه الحکم والاثار ، انتشارات فراهانی ،جلد ۱ .
