وَاجْعَلْنی مِمَّنْ یَشُمُّ ریحَها وَ رَوْحَها وَ طیبَها^[۱۲۱] مرا از کسانی قرار بده که نسیم و عطر بهشت را استشمام می کنند و می بویند.
سپس حضرت با دست راست خود کفی از آب گرفتند و درحالیکه آب به صورت می ریختند، به خدا عرضه داشتند: (اَللّهُمَّ بَیِّضْ وَجهی یَوْمَ تَسْوَدُّ فیهِ الْوُجُوهُ وَ لا تُسَوِّدْ وَجْهی یَوْمَ تَبْیَضُّ فیهِ الْوُجُوهُ^[۱۲۲]) خدایا در روزی که افراد روسیاه می شوند، مرا رو سپید کن و در روزی که افراد روسپید می شوند، مرا از روسیاهان قرار نده. من فردای قیامت رو سیاه نباشم. مرا روسپید قرار ده.
بعد با دست چپ کفی از آب گرفتند و درحالیکه به شستشو دادن دست راست پرداختند، به خدای متعال عرضه داشتند (اَللّهُمَّ اَعْطِنی کِتابی بِیَمینی) خدایا نامه ی عمل مرا به دست راستم بده^[۱۲۳].
(وَ الْخُلْدَ فِی الْجَنانِ بِیَساری) و جواز اقامت جاودان در بهشت را به دست چپ من بسپار.
(وَ حاسِبْنی حِساباً یَسیراً^[۱۲۴]) و در حسابرسی و رسیدگی به حساب من نیز آسان بگیر.
بعد حضرت با دست راست، کفّی از آب گرفتند و درحالیکه دست چپ را می شستند، به خدا عرضه داشتند، (اَللّهُمَّ لا تَعْطِنی کِتابی بِیَساری) خدایا فردای قیامت نامه ی عمل مرا به دست چپم نده^[۱۲۵]
چون کسانی که نامه ی عملشان به دست چپشان داده خواهد شد، بسیار نگون بخت اند^[۱۲۶]
(در برخی نقل ها در ادامه آمده است: (وَ لا مِنْ وَراءِ ظَهْرِی) و از کسانی نباشم که تو آنقدر به آنها بی اعتنایی که از پشت سَر نامه ی عمل آنها را به دستشان می دهی و حاضر نیستی روی آنها را ببینی^[۱۲۷]. )
(وَ لا تَجْعَلْها مَغْلُولَهًً اِلی عُنُقِی) خدایا نامه ی خرابکارها و گناهکاریها و آلودگیهای من را به گردنم نیاویز^[۱۲۸].
(وَ اَعُوذُبِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النِّیرانِ) و خدایا به تو پناه می برم از جامه های بریده شده از (پاره های) آتش دوزخ^[۱۲۹] .
بعد از اینکه حضرت دو دست را شستند، با اضافه ی آبی که از شستن دست چپ در دست راستشان باقی مانده بود، به مسح کردن سر پرداختند و به خدا عرضه داشتند (اَللّهُمَّ غَشِّنی بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ) یعنی خدایا من را با رحمت و برکات و عفو و گذشت خودت بپوشان^[۱۳۰].
سپس حضرت با اضافه ی آبی که بر دستانشان بود، ابتدا با دست راست پای راست و بعد با دست چپ، پای چپ را مسح کردند و در حال مسح این دعا را خواندند (اَللّهُمَّ ثَبِّتْنی عَلَی الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّّ فیهِ الاَقْدامُ)خدایا در روزی که قدم ها در صراط می لغزند، مرا در صراط ثابت قدم قرار بده
(وَاجْعَلْ سَعیی فیما یُرضیکُ عَنّی یا ذَا الجَلالِ وَ الاِکْرامِ^[۱۳۱]) و خدایا تلاش و سعی و تکاپوی مرا، دویدنها و پیگیریهای مرا، در مسیری که رضایت تو از من را فراهم می سازد، قرار ده، ای خدایی که صاحب جلال و شکوه و صاحب لطف و اکرامی.
در روایاتی^[۱۳۲] آمده است که زکات وضو این است که بعد از تمام کردن وضو با گفتن (اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمین) انسان شکر خدا را به جا آورد، و از خدا بخواهد (اَللّهُمَّ اجْعَلنی مِنَ التَّوّابینَ و اجْعَلْنی مِنَ المُتَطَهِّرین) خدایا من را از کسانی که بسیار توبه می کنند و از کسانی که در مسیر پاکی، بسیار تلاش می کنند، قرار ده.
سپس یکبار سوره ی قدر را بخواند و بعد، این گونه دعا کند: (اَللّهُمَّ اِنّی اَسْاَلُکَ تمامَ الوُضُوءِ وَ تَمام الصَّلاهِ وَ تَمامَ رضْوانِکَ وَ تَمامَ مَغْفِرَتِکَ وَ تَمامَ الْجَنَّهِ) خدایا من از وضویی تمام عیار، وضویی که همه ی مراتب وجودیِ من، نه فقط ظاهر بدنم، وضو بگیرد، و نمازی که همه ی نماز باشد، نه فقط پوسته ی ظاهری نماز، و همه ی رضوان و رضایت تو را، و همه ی مغفرت و بخشش تو را، و همه ی جنّت و بهشت تو را، از تو درخواست می کنم.
بعد از این عمل، امیر المؤمنین(ع) به پسرشان محمّد حنفیّه که آداب وضو را به او تعلیم می دادند، فرمودند:
(مَنْ تَوَضّأ مِثْلَ وُضُوئی وَ قالَ مِثْلَ قَولی ، خَلَقَ الله لَهُ مِنْ کُلِّ قَطْرَه ٍ مَلِکاً یُقَدِّسُهُ وُ یُسَبِّحُهُ وَ یُکَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ، فَیَکْتُبُ اللهُ لَهُ ثَوابَ ذلکَ اِلی یَومِ الْقِیامَهِ)
کسی که مثل وضویی که من گرفتم وضو بگیرد و جملاتی که من موقع وضو گرفتن به زبان جاری کردم را هم بگوید، خدای متعال از هر قطره ی آب وضویِ چنین وضوگیرنده ای، یک فرشته و مَلَک می آفریند که آن مَلَک تقدیس و تسبیح خدا می گوید، تکبیر خدا (الله اکبر) می گوید، تهلیل خدا (لا اِلهَ إلّا الله) می گوید، و خداوند ثواب تقدیس و تسبیح و تکبیر و تهلیل گفته های این فرشته را تا روز قیامت، در نامه ی عمل فردی که این وضو را گرفت، می نویسد.
۴-۳پرسش و پاسخ (استفتائات)
۴-۳-۱ کدام غسل نیاز به وضو ندارد
کدام غسل احتیاج به وضو ندارد و می شود با آن نماز خواند؟ غسل های مستحبی مانند غسل جمعه، شب قدر و زیارت آیا کفایت از وضو می کند؟
در بین فقها حتی فقهای زمان حاضر هستند کسانی که می گویند غسل مستحبی وارد شده مثل غسل جمعه از وضو کفایت می کند. لیکن نظر امام خمینی (ره) بر خلاف عقیده آنان است. ایشان می گویند از میان غسل های واجب تنها غسل جنابت است که کفایت از وضو می کند (مسأله۱۸- یجزی غسل الجنابه عن الوضوء لکل ما اشترط به^[۱۳۳]) و کسی که جنب بوده و غسل جنابت انجام می دهد نه تنها نیاز به وضو گرفتن ندارد بلکه تا زمانی که ناقض وضو از او سر نزده است وضو گرفتن بر وی حرام است.
اما دیگر غسل های واجب مانند مس میت، حیض، نفاس و استحاضه کفایت از وضو نمی کنند. در تحریر الوسیله، ج۱، ص۵۵ درباره غسل حیض می نویسند: (… و غسله کغسل الجنابه فی الکیفیه و الأحکام، إلا أنه لا یجزی عن الوضوء، فیجب الوضوء معه قبله أوْ بعده لکل مشروط به کالصلاه، بخلاف غسل الجنابه کما مرّ، …)
درباره غسل های مستحبی وارد شده مانند غسل جمعه، غسل زیارت، غسل روز عرفه، و غسل احرام، نیز همین نظر را دارند. می فرمایند هیچ یک از اقسام آن از وضو کفایت نمی کند لذا انسان نمی تواند با غسل مستحبی، کاری را که مانند نماز نیاز به وضو دارد، انجام دهد.
در این باره فتوای امام(ره) در کتاب “العروه الوثقی مع تعالیق الإمام الخمینی، ص۲۴۵” چنین آمده است:
مسأله ۴: الأغسال المستحبه لا تکفی عن الوضوء، فلو کان محدثاً یجب أن یتوضأ للصلاه و نحوها؛ قبلها أو بعدها، والأفضل قبلها، و یجوز إتیانه فی أثنانها إذا جیء بها ترتیبیّا.
پاسخ حضرت آیت الله مهدوی هادوی تهرانی در این مورد به این شرح است:
بعد از غسل جنابت، مادامی که حدث اصغر حادث نشده، وضو لازم نیست بلکه بنا بر احتیاط، وضو جایز نیست و اگر شخص وضو بگیرد، هر چند بنا بر احتیاط فعل حرامی انجام داده است ولی غسل و نماز وی صحیح است، اما اگر بعد از غسل جنابت حدث اصغر، مانند ادرار، حادث شود، برای نماز یا هر عمل مشروط به طهارت از حدث باید وضو گرفت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۲غسل های غیر جنابت به جای وضو کدام اند
در خصوص این که غسل غیر واجب از وضو کفایت می کند یا خیر؟ نظرات گرانقدر مراجع عظام (حفظهم الله تعالی) چنین است:
آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای و صافی:
تنها با غسل جنابت می توان نماز خواند ولی با غسل های دیگر باید وضو هم گرفت^[۱۳۴].
مکارم:
با همه غسل های واجب و مستحب می توان نماز خواند و گرفتن وضو واجب نیست اما احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت، وضو هم بگیرد^[۱۳۵].
فاضل:
با همه غسل های واجب –غیر از غسل استحاضه متوسطه- می توان نماز خواند، اگر چه احتیاط مستحب آن است که (در غیر غسل جنابت)، وضو هم بگیرد^[۱۳۶].
آیات عظام تبریزی، سیستانی، نوری، و وحید خراسانی:
با همه ی غسل های واجب و مستحب –غیر از غسل استحاضه متوسطه- می توان نماز خواند، اگر چه احتیاط مستحب آن است که (در غیر غسل جنابت)، وضو هم بگیرد^[۱۳۷].
۴-۳-۳بطلان وضو در وسط نماز
اگر انسان مرضی دارد که بول او قطره قطره می ریزد یا نمی تواند از بیرون آمدن غائط یا باد معده خودداری کند، یا از اول وقت نماز، تا آخر وقت به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا می کند و یا نمی کند.
در صورت اول: باید نماز را در وقتی که مهلت پیدا می کند بخواند و اگر مهلت او به مقدار کارهای واجب نماز است باید در وقتی که مهلت دارد فقط کارهای واجب نماز را به جا آورد و کارهای مستحبّ آن مانند اذان و اقامه و قنوت را ترک نماید.
اما در صورت دوم: اگر در بین نماز چند دفعه بول از او خارج می شود، وضوی او کافی است، ولی چنانچه در بین نماز چند مرتبه غائط یا باد معده از او خارج می شود، اگر نتواند هیچ مقدار از نماز را با وضو بخواند می تواند چند نماز را با یک وضو بخواند، مگر اختیاراً بول یا غائط کند یا چیز دیگری که وضو را باطل می کند پیش آید^[۱۳۸].
اما اگر بتواند مقداری از نماز را با وضو بخواند، اگر بخواهد بعد از هر دفعه وضو بگیرد سخت نیست، باید ظرف آبی پهلوی خود بگذارد و هر وقت غائط از او خارج شد وضو بگیرد و بقیه نماز را بخواند^[۱۳۹] اما اگر وضو گرفتن بعد از هر دفعه برای او سخت است، باید برای هر نماز یک وضو بگیرد^[۱۴۰].
کسی که غائط پی در پی از او خارج می شود، برای به جا آوردن سجده و تشهّد فراموش شده و نماز احتیاط –که باید بعد از نماز انجام داد- در صورتی که آنها را بعد از نماز فوراً به جا بیاورد، وضو گرفتن لازم نیست^[۱۴۱].
۴-۳-۴ لاک ناخن و وضو
تمام مراجع معظم تقلید در شرایط وضو فرموده اند: یکی از شرایط صحیح بودن وضو این است که مانعی از رسیدن آب بر عضوی که باید در وضو شسته یا مسح شود، نباشد. بنابراین قبل از وضو باید هر چیزی که مانع رسیدن آب به اعضای وضو است برطرف شود و إلا وضو باطل است^[۱۴۲].
ولی اگر بعد از وضو گرفتن موانع پیش آید نماز اشکالی ندارد. همچنین اگر موانع مانند لاک، روی ناخن انگشتان پا باشد برطرف کردن موانع یک انگشت از هر پا برای وضو کافی است و لازم نیست در همه ی انگشتان پا برطرف شود^[۱۴۳].
۴-۳-۵کاشت ناخن و وضو
دفتر آیت الله خامنه ای:
اگر ناخن کاشته شده قابل برداشتن نبوده یا إزاله آن مستلزم ضرر و مشقّت باشد و با وجود ناخن ها قدرت بر رساندن رطوبت به پوست دست نباشد، مسح بر روی همین ناخن ها کافی است.