اردن همواره سیاست خارجی هواداری از غرب را اتخاذ کرده و از دیر باز روابط نزدیکی با آمریکا و بریتانیا داشته‌است.این روابط نزدیک در خلال جنگ خلیج فارس اول به سبب بی طرفی اردن و حفظ روابط آن با عراق به هم خورد. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارجی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است. پس از جنگ خلیج فارس، اردن با مشارکت در فرایند صلح خاورمیانه و اعمال تحریمهای سازمان ملل بر ضد عراق، روابط خود را با کشورهای غربی از سر گرفت. پس از مرگ ملک حسین، روابط اردن با کشورهای حوزه خلیج فارس به طور قابل توجهی افزایشیافت. به دنبال سرنگونی رژیم بعثی عراق، اردن نقش محوری و مهمیدر حمایت از برقرای مجدد ثبات و امنیت در عراق ایفا کرد. دولت اردنیادداشت تفاهمی با دولت ائتلافی موقت در عراق با هدف تسهیل آموزش ۳۰۰۰۰ دانشجوی افسری پلیس عراق را با امکانات اردنی‌ها امضا کرد. اردن در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۴ موافقت نامه عدم تجاوز با اسرائیل را در واشنگتن دی سی (بیانیه واشنگتن) امضا کرد. ملک حسین پادشاه اردن و اسحاق رابین در مورداین پیمان به مذاکره پرداختند. اردن و اسرائیل در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ پیمان صلح پیمان صلح اردن و اسرائیل را با حضور بیل کلینتون رئیس جمهور آمریکا و وارن کریستوفر وزیر امورخارجه دولت او منعقد کردند. آمریکا در مذاکرات توسعه و آبادانی سه جانبه اردن و اسرائیل که اهم موضوعات آن استفاده مشترک از آب و امنیت، مشارکت در بهبود دره نشستی اردن، پروژه‌های زیرساختی، تجارت، امور مالی و موضوعات مرتبط با بانکداری بوده، مشارکت کرده‌است. اردن همچنین در مذاکرات صلح چند جانبه مشارکت داشته‌است. اردن عضو سازمان ملل و بسیاری از آژانس‌های تخصصی و وابتسه به آن، از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان هواشناسی جهانی (IMO)، سازمان غذایی و کشاورزی جهان (FAO)، سازمان بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. همچنین اردن عضو بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سازمان کنفرانس اسلامی(OIC)، جنبش غیر متعهدها (NAM) واتحادیه عرب است. از زمان شروع انتفاضه الاقصی در سپتامبر ۲۰۰۰، اردن در گردهمایی‌های زیادی سخت تلاش کرده‌است تا با هدف میانه روی و اعتدال ارتباط بین اسرائیل و فلسطین را پا بر جا نگه دارد و طرفین را به مذاکرات معوقه موضوعات مرتبط با وضعیت نهایی منطقه بازگرداند. با وجوداین، پس از وقوع انتفاضه الاقصی، اردن به همراه مصر سفرای خود را از اسرائیل خارج کرند. پس از نشست شرم الشیخ که در تاریخ ۸ فوریه ۲۰۰۵ در مصر برگزار شد، دو کشور مزبور برنامه‌هایی برای بازگرداندن سفرای خود به اسرائیل اعلام کردند.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
نقشه ۳-۴ تقسیمات سیاسی کشور اردن
منبع ویکی پدیا
۳-۳-۱۰- قطر
قَطَر کشوری در جنوب غربی قارهٔ آسیا و در شرق شبه‌جزیره عربستان، در خاورمیانه و در بخش جنوبی خلیج فارس واقع شده‌است. قَطَر خود شبه‌جزیره‌ای کوچک‌تر واقع در شبه جزیرهٔ عربستان است که خلیج فارس آن را از غرب و شمال و شرق در بر گرفته است. پایتخت آن، دوحه است. قطر مرز مشترک زمینی با عربستان سعودی، و مرز دریایی با کشورهای بحرین و امارات متحده عربی دارد. زبان رسمیاین کشور عربی، دین رسمیآن اسلام، واحد پول آن ریال و مساحت آن ۴۹۳، ۱۱ کیلومتر مربع است. جمعیت قطر ۱۸۵۳۵۶۳ نفر است. کمتر ازیکسوم جمعیت قطر را قطری‌های اصیل تشکیل میدهند. از سال ۱۸۷۱ تا ۱۹۱۳ قطر در تصرّف ترک‌های عثمانی بود. پیش از آن به نوشته دانشنامه بریتانیکا «قطر برای سالهای طولانی تحت حاکمیت حکومت ایران بوده و هر سال سه هزار روپیه برای حق ماهیگیری و صید مروارید، مالیات پرداخت می‌کرده‌است». در ۲۹ ژوئیه ۱۹۱۳ قراردادی بین دولت بریتانیا و دولت عثمانی به امضاء رسید که به موجبیکی از بندهای آن دولت عثمانی از حاکمیت بر قطر صرف نظر کرد. با خروج نیروهای عثمانی دولت بریتانیا حکومت «شیخ عبدالله بن جامع» حاکم قطر را به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۱۶ قراردادی همچون دیگر قراردادهای خود با شیوخ امارات خلیج پارس بااین شیخ به امضاء رساند. ازاین تاریخ، قطر تا زمان استقلال در سال ۱۹۷۱، تحت‌الحمایهٔ انگلستان گردید. در ۱۹۳۵ طایفه‌ای از اعراب بنییاس مقیم ابوظبی به علت نارضایتی از «شیخ خلیفه شخبوط» حاکم ابوظبی به جنوب کوچیده و در منتهی‌الیه کرانه باختری ابوظبی یعنی خورالعدید اقامت گزیدند.این مسأله سرآغاز اختلاف جدی میان ابوظبی و قطر شد. قطریکی از چندین امیرنشین نوبنیاد واقع در شبه‌جزیره عربستان است. منطقه قطر از دیرباز بخشی از منطقه تحت فرمان رویدر بوده‌است. (بویژه در زمان ساسانیان). در بسیاری از دوره‌های باستانی همه کرانه جنوبی خلیج فارس بخشی از رویدر بوده و توسط ساتراپ‌های رویدری اداره می‌شد. در تاریخ معاصر قطر توسط ترکان عثمانی، انگلیسی‌ها و بحرین اداره شده و در ۳ سپتامبر ۱۹۷۱ به استقلال رسید. در آن دوره بسیاری از امیرنشین‌های منطقه جذب عربستان سعودییا امارات متحده عربی شدند ولی قطر ازاین روند جدا ماند. شبه جزیره قطر از شمال شرق عربستان به داخل خلیج فارس گسترده شده‌است. خاکاین کشور، مسطح بوده، و ازیک صحرای خشک تشکیل گردیده‌است. شهرهای قطر عبارت‌اند از وکره، خور، دخان، زباره، شمال، مسیعید، رأس لفان. شهر جدیدی به نام لوسیل و شهرکی جزیره‌ای به نام مروارید قطر نیز دراین کشور در دست ساخت است. ورزش‌های آبی در قطر طرفدار دارد. شهر الخبر دارای موزه‌های گوناگون است که در ۵۰ کیلومتری شمال دوحه ۵۰ است مسجدهای قدیمیشهر الواکرا در ۲۰ کیلومتری جنوب دوحه قرار دارند. در ام سلال محمد واقع در ۱۵ کیلومتری شمال دوحه یک مسجد و دژ قدیمیقرار دارد.این کشور طی برگزاری جلسه کمیته اجرایی فیفا در تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۱۰ به عنوان اولین کشور در منطقه خاورمیانه به میزبانی جام جهانی فوتبال سال ۲۰۲۲ انتخاب شد.
۳-۳-۱۱- اسرائیل
اسرائیل با تلفیق دین، سیاست و نژاد با حمایت کشورهای قدرتمند بریتانیا،ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در محیط خصمانه خاورمیانه در سال ۷۹۴۳ در سرزمین فلسطینایجاد شده و بیش از شش دهه به موجودیت خود ادامه میدهد. سیاست خارجی آن متاثر از شرایط جغرافیایی پیرامون و آموزه‌های دینیهود و احزاب مختلف، ارتش و کنست می‌باشد. قلمروی جغرافیایی اسراییل باریک و کم مساحت در سواحل شرقی دریای مدیترانه می‌باشد که از سه طرف توسط کشورهای عربی شمال) لبنان (و شمال شرقی) سوریه (و شرق) اردن (و جنوب) عربستان و مصر (محصور است و از طرف غرب به دریای مدیترانه محصور است. در قلمرو جغرافیایی ذکر شده در بالا کرانه باختری رود اردن قلمروی تحت حاکمیت اداری حکومت خودگردان فلسطین می‌باشد و در قسمت غربی باریکه نوار غزه قرار دارد که در حاکمیت گروه حماس قرار دارد و اسراییل کنترل براین قسمت ندارد. علاوه براین در قسمت شمال شرق منطقه جولان اشغالی مورد اختلاف اسراییل و سوریه می‌باشد که بوسیله خط حایلایجادی توسط نیروهای سازمان ملل درگیری و خشونت دراین منطقه کنترل شده است. از مشکلات خاص جغرافیای فعلیاین سرزمین میتوان به آب و هوای تقریباً خشک اسراییل اشاره نمود که از زمان های قدیم تا کنون به همراه آن بوده است. اسرائیل دارای میزان بارندگی اندکی است، بجز منطقه‌ای کوچک در شمالاین کشور که از میزان باران قابل توجهی برخوردار است بقیه مناطق خشک می‌باشد و باران به ندرت میبارد. جنوباین کشور با مساحت قابل توجه به صورت خشک و بی آب است و تامین آب برایاین فضای جغرافیایی دارای اهمیت زیاد است. انزوای سیاسی اسرائیلیکی دیگر از مشکلاتاین قلمرو جغرافیایی است. بطوری که در پیراموناین قلمرو با لایههای متفاوت کشورهای مختلفی به دشمنی با اسرائیل پرداخته اند. در داخلاین قلمرو جغرافیایی لسطینیان دارای اختلافات ارضی وایدئولوژیک با اسرائیل هستند و در خارج از مرزها سوریه در منطقه جولان، مصر در صحرای سینا و عربستان در خلیج عقبه و اردن دارای اختلافهای ارضی هستند.
عمق استراتژیک اسرائیل و چالشهای موجود
اسرائیل در شمال با لبنان، در شمال شرقی با سوریه، در شرق با اردن و کرانه باختری رود اردن، در جنوب غربی با مصر، در غرب با نوار غزه مجاورت دارد. علاوه براین از طریق دریای مدیترانه و خلیج عقبه و دریای سرخ با محیط خارج ارتباط آبی دارد. دارای وسعت و پهناوری اندک با ویژگیهای متنوع جغرافیایی است. نیمیاز خاک اسرائیل را بیابان نگب در جنوب اسرائیل تشکیل میدهد. اسرائیل در رتبه ۱۰۱ مین کشور در سطح جهان است که بدون احتساب مناطق اشغالی ۲۹۷۷۹ کیلومتر مربع است و ازاین میان حدود ۲۹۷۷۹ کیلومتر مربع خشکی است. با احتساب جولان و شرق بیت المقدس ۲۲۱۴۰ کیلومتر مربع است. کل سرزمینهای تحت تسلط اسرائیل ۲۳۹۲۷ کیلومتر مربع است که ۲۷۰۴۰ کیلومتر مربع را ان را خشکی تشکیل داده است. CIA Fact Book
این کشور در شمال با لبنان، در شرق با سوریه و اردن و در جنوب غربی با کشور مصر دارای مرز مشترک است. اسرائیل در سال ۱۹۴۸ اعلام استقلال کرد. با بیش از هفت میلیون شهروند که اکثر آنان رایهودیان تشکیل میدهند، اسرائیل تنها کشور کلیمیدر جهان است.این کشور، رسماً شهر اورشلیم را پایتخت خود می‌نامد و هیئت دولت و کنیست (پارلمان) اسرائیل در آن قرار دارد. بنابر گزارش گزارشگران بدون مرز خبرنگاران اسرائیلی بالاترین میزان آزادی را درمنطقه دارند. همچنین اسرائیل بهترین وضعیت علمیرا در منطقه خاورمیانه دارد. از لحاظ شاخص توسعه انسانی اسرائیل در سال ۲۰۰۷ در رتبه ۲۳ جهان از میان ۱۷۷ کشور جهان قرار داشت.این کشور از لحاظاین شاخص در بالاترین رتبه در منطقه خاورمیانه قرار دارد.این کشور از لحاظ نرخ مرگ و میر در هنگام تولد، شاخصهای بسیار بهتری نسبت به کشورهای منطقه خاورمیانه همچون مصر ویمن دارد. دوره تاریخی قبل از تاسیس آن به تلاش‌های آرمانییهودیان به علیا (بازگشت به سرزمینهای مقدس) برمی‌گردد که در جهت بازگشتن اقوامیهودی به سرزمین اسرائیل انجام گرفته‌است.این اقوام از حدود ۲۰۰۰ سال پیش، از قسمت‌هایی ازاین سرزمین رانده شدند، همواره تلاشهایی را برای بازگشتن بهاین منطقه انجام داده‌اند. اوجاین تلاش‌ها در ۲ سده اخیر و با شکل گیری جنبش صهیونیسم منجر به تاسیس کشور اسرائیل شد. کشور اسرائیل دارای ۱۴ شهر با جمعیت بالای ۱۰۰۰۰۰ نفر است. شهر اورشلیم (بیت‌المقدس) با جمعیتی بالغ بر ۵۰۰۰۰۰ نفر و کلان‌شهر تل‌آویو که برپایهٔ معیارهای جهانی، با عنوان «شهر جهانی» شناخته می‌شود، با جمعیتی بالغ بر ۲۰۰۰۰۰۰ نفر، یک کلان‌شهر مدرن به‌حساب می‌آیند. برروی هم رفته، در خاک اسرائیل ۷۳ «شهر» وجود دارد.
ژئوپلیتیک اسرائیل:
براساس آموزه‌های دینیهود سرزمینی است به نام کنعان که خداوند وعده ان را به ابراهیم و فرزندان وی به شرط وفای به عهد داده که در آن با آسایش و شادی زندگی کنند.این رویا سیاست خارجی اسرائیل را در
سال ۷۹۴۱ تحت تاثیر زیادی قرار داده بود و بیشتر به دلیل وسعت کم سرزمینی برایایجاد قدرت بازدارندگی در برابر اعراب بوده است (Condulescu: 2009 p. 88) سرزمینی حدفاصل بین رود نیل درغرب و فرات در عراق می‌باشد و در شمال به ترکیه و در جنوب قسمتی از خاک عربستان سعودی را در بر می‌گیرد. در حد فاصلاین دو مرزکشورهای فلسطین اشغالی، لبنان، سوریه جدای از مناطق کرد نشین، اردن، عراق تا مرز رود فرات، مصر در راستای رود نیل و قسمتی از دریای احمر، قسمتی از خاک عربستان سعودی و کویت را شامل می‌شود (خط خلیج عقبه تا بصره) که در منتهی الیه خاک عربستان و عراق در قسمت جنوب شرقی عراق به خلیج فارس می‌رسد. The Map of Promised Land
۳-۳-۱۲- مِصر
مِصر کشوری در شمال خاوری قاره آفریقا است و شبه جزیره سینا هم که در قاره آسیا قرار گرفته بخشی از قلمرواین کشور است. مصر در جنوب دریای مدیترانه و غرب دریای سرخ قرار داشته و از غرب با لیبی، از جنوب با سودان و از سوی شبه جزیره سینا با اسرائیل و نوار غزه در فلسطین مرز زمینی دارد. مصریکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است و اکثر جمعیت بیش از ۸۰ میلیون نفری آن در کنار رود نیل زندگی می‌کنند. کرانه‌های رود نیل منطقه‌ای است که ۴۰ هزار کیلومتر مربع یعنی حدودیک بیست و پنجم این کشور و تنها زمینهای بارور آن را تشکیل میدهد. بخش عمدهٔ این کشور که در مجموع ۱ میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد، از بیابان تشکیل شده و جمعیت پراکنده‌ای را در خود جای داده است. حدود نیمیاز جمعیت مصر شهرنشین هستند که بیشتر آنان در دو شهر بزرگ قاهره و اسکندریه، دیگر شهرهای دلتای رود نیل و حومه آنها زندگی می‌کنند. مصریکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری بوده و آثار باستانی متعدد موجود در این کشور که مهمترین آنها اهرام سه‌گانه است گردشگران زیادی را جذباین کشور می‌کند. حدود ۱۲ درصد نیروی کار مصر در بخش گردشگری و شهرهای تفریحی ساحل دریای سرخ فعالیت دارند. اقتصاد مصریکی از متنوع‌ترین منابع درآمدی را در کشورهای خاورمیانه داراست و بخش‌های گردشگری، کشاورزی، صنعت و خدمات هریک به نسبتی تقریباً مساوی در تولید داخلیاین کشور سهم دارند. مصر در سال ۱۹۵۲ با کودتای بدون خونریزی افسران جوان ارتش علیه ملک فاروق پادشاه کشور صاحب حکومت جمهوری شد. انقلاب سال ۲۰۱۱ مصر به حکومت سی ساله حسنی مبارک در این کشور پایان داد و قانون اساسی جدیدی دراین کشور تدوین شد. پس از استعفای حسنی مبارک قدرت در اختیار شورای عالی نظامیمصر به رهبری فرمانده ارتش محمدحسین طنطاوی بود و دولت منتخباین شورا اداره کشور را برعهده داشت، اما در جریان انتخابات ریاست جمهوری مصر در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۲ محمد مرسی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. او چهارمین رئیس جمهور مصر و اولین رئیس جمهور انقلاب مصر است. مصر از دیدگاه سیاسی و فرهنگییکی از مهمترین کشورها در جهان عرب و خاورمیانه است، بسیاری از شهروندان مصری به ریاست سازمان‌های بین‌المللی ملی و منطقه‌ای رسیده‌اند و دانشگاه الازهر مهمترین مرکز مذهبی جهان اسلام دراین کشور قرار دارد. نام مصر از ریشهٔ سامیاست و با نامهای دیگر زبانهای سامیبرای مصر از جمله (میتزراییم) هم‌ریشه است. نام مصر به معنی «دو تنگه» است و به جدایی میان دو دودمان بخش‌های شمالی و جنوبی مصر اشاره دارد تراکم جمعیت در بیشتراین استان‌ها هزار نفر در کیلومتر مربع است درحالیکه در سه استان بزرگ مصر تراکم جمعیت تنها ۲ نفر در کیلومتر مربع است. در شمال مصر دریای مدیترانه و در شرق آن دریای سرخ قرار دارد. از سمت جنوب با سودان و از سوی غرب با کشور لیبی همسایه‌است. البته از ناحیه صحرای سینا به فلسطین نیز مرتبط می‌باشد. پایتخت مصر شهر قاهره است و از دیگر شهرهای مهم آن میتوان به اسکندریه، اسوان، جیزه، فیوم و پورت سعید اشاره کرد. شهرهایی مانند سلوم، بردیا، سیدی برانی، مطروح و العلمین نیز به سبب وقایعی که طی جنگ جهانی دوم در آنها به وقوع پیوست مشهور گشته‌اند. در شرق و شمال شرقیاین کشور شبه جزیره‌ای است که شبه جزیره سینا خوانده می‌شود و تا پیش از سده نوزدهم در قسمتی به خاک مصر پیوسته بود. اما در سده بیستم کانالی حفر کردند که آن را از خاک مصر جدا کرد و دریای سرخ را به دریای مدیترانه پیوند داد. نام آن، کانال سوئز است که ۱۶۸ کیلومتر طول دارد و چون مسیر ارتباطی میان سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا می‌باشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. سرزمین مصر به سه قسمت صحرای شرقییا عربی.، . شبه جزیره سینا و زمینهای نیل.، صحرای غربی تقسیم می‌شود. مصر آخرین کشوری است که رود نیل از آن می‌گذرد و سپس به دریای مدیترانه می‌ریزد. بهاین خاطر در محل پیوستن آن به دریا، دلتای نیل بوجود آمده که سرزمین اصلی کشاورزیاین کشور است. در اطرافاین رود نیز کشاورزی رونق بسیار دارد به طوری که تنها نقاط آباد مصر سواحل نیل می‌باشد. طول جغرافیایی این کشور از ۲۴ درجه شرقی تا ۴۷ درجه شرقی امتداد یافته است. مصر، سرزمین و کشوری است در شمال و شمال شرقی قاره آفریقا که مساحت آن ۱۰۰۱۴۴۹ کیلومتر مربع بوده و از دیدگاه وسعت بیست و هشتمین کشور جهان محسوب می‌گردد. که تقریباً ۴ درصد آن را زمینهای زراعی تشکیل میدهند. زبان رسمی و نوشتاری این کشور زبان عربی استاندارد امروزی و زبان گفتاری نیز لهجه خاصّی از عربی می باشد. علاوه بر زبان عربی، زبان انگلیسی و به نسبت کمتری زبان فرانسه در زمینههای تجاری و آموزشی این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. تقریباً ۹۰ درصد از مردم کشور مصر مسلمان می باشند. اقلیت مذهبی این کشور را مذهب مسیحیت (قبطی) به میزان ۸ تا ۱۰ درصد تشکیل می دهد. نوع حکومت این کشور جمهوری همراه با قوانین پارلمانی می باشد. در این کشور پارلمان دو مجلسی یعنی مجلس ملی (با ۴۵۸ کرسی) و مجلس شورا (با ۲۵۸ کرسی) فعالیت دارند.
۳-۳-۱۳- لیبی
لیبی با نام رسمیدولت لیبی، کشوری عربی در آفریقای شمالی است. لیبی با کشورهای مصر، سودان، چاد، نیجر، الجزایر و تونس هم‌مرز است. پایتخت لیبی، شهر طِرابلُس است. کشور لیبی با مساحتی در حدود ۱٬۸۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع چهارمین کشور پهناور قارهٔ آفریقا و هفدهمین کشور پهناور جهان است. ۱٫۷ میلیون نفر از جمعیت ۶٫۴ میلیون نفری لیبی در پایتختاین کشور، طرابلس، زندگی می‌کنند. پیرامون ۹۰ درصد از سرزمین لیبی را بیابان و صحراهای بی آب و علف پوشانده‌است. مناطق نسبتاًَ سرسبز لیبی در کناره‌های دریای مدیترانه قرار گرفته‌است. هیچ رودخانه دائمیدر خاک لیبی وجود ندارد و تنها ۲ درصد خاک آن کاربرد کشاورزی دارد. بخش عمدهٔ مواد غذایی مورد نیاز مردم لیبی از خارج وارد می‌شودلیبی از دید تراکم جمعیتیکی از کم تراکم ترین کشورهای دنیاست. مساحت لیبی اندکی بزرگتر ازایران است، ولی جمعیت آن کمتر ازیک دهمایران است. ۹۰ درصد از جمیعت ۶٫۵ میلیون نفریاین کشور در باریکه‌ای از کناره‌های مدیترانهایاین کشور می‌زیند و دیگر از مناطق آن تقریباًَ تهی از باشنده‌است و تنها قبیله‌های بیابانگرد (بدوی) در آن روزگار می‌گذرانند. لیبی به طور سنّتی به سه منطقه اصلی به نامهای «اقلیم طرابلس»، «فزّان» و «بَرقه» بخش می‌شود. کشور لیبییکی از ۱۰ کشور اصلی صادرکننده نفت در جهان است و تولید ناخالص ملی سرانه آن جزو بالاترین‌ها در آفریقا است. لیبی به صورت «پادشاهی لیبی» در سال ۱۹۵۱ به استقلال رسید و از سال ۱۹۶۹ تا سال ۲۰۱۱ توسط معمر قذافی که با انجامیک کودتای نظامیبر سر کار آمد رهبری شد. با بروز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ و پیروزی نسبی مخالفین قذافی، بخش اعظمیاز لیبی در حال حاضر در کنترل شورای ملی انتقالی اداره می‌شود. کرسی لیبی در سازمان ملل از تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ به نماینده شورای ملی انتقالی سپرده شده‌است. در بهمن ماه ۱۳۸۹ اعتراضات گسترده‌ای در لیبی علیه حکومت معمر قذافی آغاز شد که باعث شد به مرور بخش‌های مختلفی ازاین کشور از کنترل نیروهای حکومت خارج شود. سرانجام در ۲۸ مهرماه ۱۳۹۰ با قتل معمر قذافی حکومت وی بر آن کشور کاملاً تمام شد. مساحت لیبی حدود ۱۸۰/۷۵۹/۱ کیلومتر مربّع می‌باشد. جمعیتاین کشور ۶۱۷۳۵۷۹ نفر با میانگین سنی ۶/۲۳ سال است. امید به زندگی برای زنان در لیبی ۴۴/۷۹ سال و برای مردان ۸۱/۷۴ سال است. نژاد مردم لیبی بهاین ترتیب است: عرب (۸۷٪) بربر (۷٪) بقیه (۹/۳٪). سی درصد جمعیت لیبی زیر ۱۵ سال و دو سوم آن زیر سی سال دارند. ۹۷ درصد مردم لیبی مسلمان سنی هستند و نزدیک به ۱۲۰ قبیله دراین کشور وجود دارد. در چند سال گذشته گرایش‌های آشکاری از اسلام‌گرایی سنتی در لیبی دیده شده‌است. زبانهای رایج دراین کشور شامل عربی، انگلیسی و ایتالیایی است. زبان رسمیلیبی عربی است، ولی بربری هم در میان اقلیتی از مردماین کشور رواج دارداکثر مردم دراین کشور پیرو دین اسلام می‌باشند. ۹۷ درصد مردم لیبی از پیروان اهل تسنن هستند.
۳-۳-۱۴- اَلجَزایر
اَلجَزایر کشوری است در شمال قاره آفریقا، میان مراکش و تونس. پایتختش الجزیره نام دارد. مردم الجزایر عرب و بربر هستند، و دین رسمی‌شان اسلام و مذهبشان سنی است. مساحت آن ۷۴۱/۳۸۱/۲ کیلومتر مربع و در آمار سال ۲۰۰۹ (میلادی) جمعیت آن ۰۰۰/۳۶۹/۳۵ نفر بوده‌است. زبان رسمیالجزایر عربی است ولی به زبان فرانسوی وبربر نیز صحبت می‌کنندالجزایر کشوری در شمال قاره آفریقا است، که از سمت شرق به تونس و لیبی از سمت غرب به مراکش و صحرا، از جنوب غربی موریتانی، از سمت شمال به دریای مدیترانه و از سمت جنوب به نیجر و مالی محدود است. مساحت آن حدود ۷۴۱/۳۸۱/۲ کیلومتر مربع یعنی تقریباً سه برابر فرانسه و در حدودیک برابر و نیمایران است. از شهرهای بزرگ الجزایر، الجزیره پایتخت کشور، و وهران و قسنطینه و عنابه و باطنه را باید نام برد. پیش از چیرگی فرانسه، کشوری مستقل بشمار می‌رفت و اداره کشور به دستیک شخص که لقب (داعی) نامیده می‌شد اداره می‌گردید. الجزایر به سه استان بزرگ تقسیم شده بود و اداره هر استان به دستیک نفر که به‌عنوان (بای) خوانده می‌شد قرار داشت. در سالهای اخیر افکار استقلال‌طلبانه در آنجا رواجیافت و مردم الجزایر حکومتی آزاد تشکیل داده با دولت فرانسه جنگیدند. پیکار آنان به استقلال الجزایر انجامید. کشور الجزائر دارای ۴۸ استان است که همه استان‌های آن با شهرهای مراکز استان خود همنامند. جمعیت الجزایر ۰۰۰/۳۶۹/۳۵ نفر (۲۰۰۹) است که ۸۵۰۰۰۰ نفر فرانسوی و اسپانیایی وایتالیایی مالتی و بقیه الجزایری هستند ۹۹/۸٪ جمعیت آن عرب-بربر بوده و کمتر از ۱٪ اروپایی هستند. زبان رسمیکشور عربی است و زبانهای فرانسوی و بربری نیز کاربرد دارند. ۹۹/۱٪ جمعیت مسلمانان سنی مذهب و۰/۶اباضیه هستند و بقیه عمدتاً مسیحی و کلیمی. که دین اسلام (مذهب اهل سنت مالکی) دارند و عرب زبانند و به زبان محلی آمازیغی و فرانسه نیز صحبت می‌کنند، هر سال نزدیک به ۳۰۰۰۰۰ نفر بر آنها اضافه می‌شود. الجزایر دومین کشور بزرگ آفریقا پس از سودان و دهمین کشور بزرگ دنیاست. شمال الجزایر که از جلگههای تل اطلس و ساحلی تشکیل شده اند، دارای آب و هوایی گرم و خشک با تابستانهای گرم و خشک و زمستان مرطوب و ملایم و در عین حال معتدل است. بارندگی در الجزایر معمولاً از سمت غرب به شرق رو به افزایش و فزونی مینهد. جمهوری الجزایر با ۷۴۱/۳۸۱/۲ کیلومتر مربع وسعت، در نیمکره شمالی، در شمال آفریقا و در کنار دریای مدیترانه واقع شده است. الجزایر با کشورهای مراکش و صحرا در مغرب، مالی، نیجر و موریتانی در جنوب و لیبی و تونس در شرق همسایه است. جمعیت الجزایر در سال ۱۳۵۸ بالغ بر ۰۰۰/۱۳۰/۱۹ نفر (سی و ششمین کشور جهان) بوده است. ۷۵ درصد مردم الجزایر از نژاد عرب و ۲۵ درصد از نژاد بربر هستند. اکثریت جمعیت آن را مسلمانان تشکیل میدهند. زبانهای رسمیدر الجزایر عربی و بربر است و به دلیل نفوذ استعمار فرانسه طی سالها، زبان فرانسه نیز دراین کشور رایج است اما خط مورد استفاده عربی است. پایتخت الجزایر، شهر الجزیره می‌باشد.
۳-۳-۱۵- افغانستان
افغانستان با نام رسمیجمهوری اسلامیافغانستان کشوری محصور در خشکی در آسیای میانه است.این کشور حدفاصل آسیای میانه، جنوب غربی آسیا و خاورمیانه می‌باشد و پایتخت آن کابل است. همسایگان افغانستان، پاکستان در جنوب و شرق، ایران در غرب، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی هستند. سرزمینهای دربردارنده افغانستان نقطه مرکزی راه ابریشم و مهاجرت انسان‌ها بود. باستان‌شناسان شواهدی از سکونت انسان‌ها تا بیش از ۵۰،۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح به‌دست آورده‌اند تمدن شهری ممکن است دراین قلمرو در بین ۳،۰۰۰ تا ۲،۰۰۰ سال قبل از میلاد آغاز شده باشد.این کشور در محل ژئواستراتژیکی مهمیقرارگرفته که شرق، جنوب، غرب و آسیای مرکزی را وصل می‌کند و در طول تاریخ همواره بخشی از کشورایران محسوب می‌شده. از روزگار باستان،این سرزمین شاهد فتوحات نظامی بسیاری از جمله توسط اسکندر مقدونی، شاهنشاهی مائوریا، مسلمان عرب، چنگیز خان و دیگران بوده‌است. همچنین به عنوان منبعی برای سلسله‌های متعددی از جمله دولتیونانی بلخ، شاهنشاهی کوشان، هیاطله، کابل‌شاهان، سامانیان، صفاریان، غزنویان، سلسله غوریان، تیموریان و دیگران بود که هریک امپراطوری خود را تأسیس کردند. در اواسط قرن هفتم (۶۴۲-۸۷۰) پس ازاینکه حمله اعراب بهایران با شکست امپراطوری ساسانی کامل شد، آنها به سوی شرق امپراطوری فارس هجوم برده و تمامیبخشهایایران را در سال ۶۴۲ میلادی شهر هرات را تسخیر کردند. در ۸۷۰، کابل و تمام مناطق افغانستان فعلی (ایران آن زمان) توسط اعراب فتح شدند. واژهٔ افغانستان از دو بخش «افغان» و «ستان» تشکیل شده‌است. واژهٔ افغان نامیاست که پشتونهایا پشتو زبانها توسط فارسی زبانها مورد خطاب قرار می‌گیرند و در فارسی به معنای شور و فعان، و سرزمین است. واژهٔ افغانستان به عنوان نامیک کشور در سال ۱۳۰۲ هجری خورشیدی (۱۹۲۳) و در قانون اساسی امان‌الله شاه به تصویب رسید. موقعیتاین کشور در میان جنوب آسیا و آسیای میانه و خاورمیانه بوده و از نظر مختصات جغرافیایی در میان ۶۰ تا ۷۵ درجه خاوری و میان ۲۹ تا ۳۸ درجه شمالی قرار دارد مساحت افغانستان ۶۵۲۰۹۰ کیلومتر مربع است. (چهل ویکم در جهان ویازدهم در قاره آسیا).
افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) بنامهای. اروزگان، بادغیس، بامیان، بدخشان، بغلان، بلخ، پروان، پکتیا، پکتیکا، پنجشیر، تخار، جوزجان، خوست، دایکندی، زابل، سرپل، سمنگان، غزنی، غور، فاریاب، فَراه، قندهار، کابل، کاپیسا، کندوز، کنر، لغمان، لوگر، ننگرهار، نورستان، نیمروز، وردک، هرات، هلمند است. برپایه سرشماری مقدماتی کمیته ملی احصائیه کشور، جمعیت افغانستان در سال ۱۳۸۵، ۲۴ میلیون تن بوده‌است. گفته می‌شود ازاین تعداد ۱۲۳۰۰۰۰۰ تن مرد و ۱۱۸۰۰۰۰۰ تن زن هستند. ۲۱٪ جمعیت کشور شهرنشین می‌باشند. مرحله اصلی سرشماری افغانستان در ماه سنبله ۱۳۸۷ صورت خواهد گرفت.این آمار شامل میلیون‌ها مهاجر افغانستانی مقیم ایران، پاکستان و کشورهای دیگر نمی‌باشد. سازمان ملل پیش ازاین جمعیت افغانستان را ۲۹ میلیون تن براورد کرده بود. امروزه همه مردم دارای تابعیت افغانستان را افغان می‌نامند که در واقع افغان نام قومیخاص بود که امروزه پشتون نامیده میشوند. در همین راستا شخصی که از افغانستان است، افغان خطاب می‌شود. گروه‌های نژادی افغانستان عبارتند از: تاجیک، پشتون، هزاره، ازبک، ترکمن، اویماق، بلوچ، پشه‌یی، نورستانی، اسماری (گجر) ، قزلباش‌ها و…. تاجیکها بیشتر در نیمه شمالی کشور ودر تمام کشور پراکنده‌اند و هزاره‌ها درمناطق مرکزی کشور زندگی می‌کنند، همچنین پشتونها در نیمه جنوبی کشور زندگی می‌کنند. قوم بلوچ در جنوب باختری، قوم‌های ازبک و ترکمن در شمال، و اقوام نورستانی و پشه‌یی در مناطق مرکزی و شرقی کشور به سر می‌برند. از روی دین‌داری، ۹۹٪ مردم افغانستان مسلمان هستند که حدود ۸۰-۸۹٪ آنان سنی، ۱۰-۱۹٪ شیعه و ۱٪ دیگر ادیان هستند. تا دهه ۱۸۹۰، منطقه نورستان به خاطر ساکنین‌اش با نام کافرستان (سرزمین کافرها) شناخته می‌شد. نورستانی‌ها از نژادی متمایز بودند که به باورهای روح‌باوری، چندخدایی و شمن‌باوری گرویده بودند. مذاهب دیگری چون هندو و سیک نیز در افغانستان پیروانی دارد. پیش از جنگ‌های ۳۰ سال گذشته، اقلیتی یهودی نیز در افغانستان و به ویژه شهر هرات وجود داشتند که امروزه بیشتر آنان به اسرائیل رفته‌اند. همچنین بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر از پیروان مسیحیت دراین کشور زندگی می‌کنند. بر اساس قانون اساسی افغانستان، فارسی (دری) و پشتو زبانهای رسمیدولت افغانستان می‌باشند و در ولایت‌هایی که بیش از دوسوم مردم آن گویش‌ور زبانی دیگر باشند، آن زبان به عنوان زبان رسمیسوم تلقی می‌شود.
نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسلامی (متفاوت با پاکستان وایران) است. بر پایهٔ ساختار جدید دراین کشور، قوانیناین کشور بر اساس آموزه‌های دین اسلام است. بر پایهٔ قانون اساسیاین کشور حکومت متبوع از قانون اساسی متعهد استیک کشور پیشرفته و کامیاب،یک نظام مبتنی بر عدالت اجتماعی، محفوظ نگه داشتن حقوق و کرامت انسانی مردم افغانستان، تفهیم و نهادینه کردنیک کشور دموکراتیک، حفظ اتحاد ملی، برابری و تساوی حقوق اقوام و قبایل گوناگون ساکن در کشور، به معرض وجود گذارد. برپایهٔ قانون اساسی،این کشور متعهد به رعایت قوانین سازمان ملل و قوانین بین‌المللی در دفاع از حقوق بشر است. براساس قانون اساسی افغانستان،یک جوان با ۱۸ سال سن تمام می‌تواند رای بدهد. جمهوری اسلامی افغانستان دارای سه قوه اجرائیه، قانون گذاری و قضاییه است.
رابطه باایران
به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، ایران نقش مهمیدر سیاست خارجی افغانستان دارد، علاوه براینایرانیکی از بزرگترین طرف‌های تجاری افغانستان است. پس از سرنگونی طالبان و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان وایران افزایش چشمگیری داشته‌است. البتهاین روابط تاکنون بیشتر صادراتایران به افغانستان بوده‌است.ایران و افغانستان در زمینه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند. افغانستان وایران در سالهای اخیر که مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانه هیرمند در منطقهٔ سیستان اختلاف نظر دارند. اگرچه هردو بر توافقنامهٔ امضا شده توسط امیر عباس هویدا و محمد موسی شفیق (نخست وزیرهای وقت هر دو کشور) در مورد تقسیم حق آب هیرمند تاکید دارند.
روابط فرامنطقه‌ای
حکومت کنونی افغانستان جز با اسرائیل با همهٔ کشورهای دنیا دارای روابط سیاسی است. دولت افغانستان اعلام داشته که در صورت تشکیل کشور کاملاً مستقل فلسطین روابط کامل خود را با اسرائیل برقرار خواهد کرد. عضویت در سازمان‌های بین‌المللی سازمان ملل متحد، اینتلست، اکو، پیمان‌نامه‌های بین‌المللی پیمان منع گسترش مین‌های ضد نفرافغانستان عضویت سازمان همکاری منطقه‌ای آسیای جنوبی (سارک) را نیز حاصل کرده است. مهاجرت افغان‌ها به خارج از کشوربه دلیل جنگ‌های داخلی و خارجی و در پی آن ناامنی و بیکاری، چندین میلیون افغان به کشورهای دیگر از جمله ایران و پاکستان رفته‌اند.
۳-۳-۱۶- عربستان
پادشاهی سعودییا جزیرهالعرب بزرگترین کشور در باختر آسیاست.این کشور که بخش عمدهٔ شبه جزیرهٔ عربستان را در بر گرفته‌است، از شمال با عراق، اردن و کویت، از سوی خاور با امارات متحدهٔ عربی، قطر و خلیج فارس، از جنوب خاوری با عمان، از سوی جنوب با یمن و از سوی باختر با دریای سرخ هم‌مرز است. جایگاه‌های مهم دینی مسلمانان همچون کعبه، مسجد پیامبر و آرامگاه پیامبر اسلام دراین کشور جای دارد. عربستان سعودی با ۱۵/۲ میلیون کیلومتر مساحت بزرگترین کشور غرب آسیا و دومین کشور بزرگ عرب نشین (از نظر مساحت) پس از الجزایر است.این کشور بیش از ۲۷ میلیون جمعیت دارد که فقط ۱۶ میلیون آنها شهرونداین کشور وبقیه از اتباع خارجی هستند. عربستان سعودی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت دنیا است. کشور عربستان سعودی در خاورمیانه و هم‌مرز با خلیج فارس و دریای سرخ است. در جنوباین کشور، یمن جای دارد.این کشور همچنین با عراق، اردن، کویت، عمان، قطر، امارات متحدهٔ عربی مرزیکسان دارد. آب و هوایاین سرزمین، گرم و خشک است. تفاوت دمای شب و روز زیاد است. بیشتر زمینهای آن را بیابان‌های ماسه‌ای تشکیل میدهد. ربع الخالی که یک چهارم گستره شبه جزیرهی عرب را تشکیل میدهد، خالی از مردم است. بلندترین نقطهٔ عربستان سعودی کوه سوداء با سه هزار و پانصد و پنجاه متر بلندی است. کشور عربستان سعودی متشکل از ۱۳ استان به نامهای باحه، تبوک، جازان، جوف، حائل، حدود شمالی، ریاض، استان شرقی، عسیر، قصیم، مدینه، مکه، نجران می‌باشد. نوع فرمانروایی دراین کشور به صورت پادشاهی در دست خاندان آل سعود است. پادشاه باید برای بیشتر تصمیم‌هایی که می‌گیرد، تأیید علما و رهبران دینی کشور را داشته باشد. پادشاه مسؤول پاسداری و نگاهبانی از مسجدالحرام در مکه و مسجد النبی در مدینه (نام‌ور به حرمین شریفین) است. در پادشاهی سعودی بزرگان و آموزگاران پایه نخست دین اسلام، همواره نقش مهمیدر کشور بازی کرده‌اند و قدرت سیاسی بی‌پایانی دارند. بزرگان عربستان سعودی دربرگیرندهٔ دانشمندان دینی، قضات، وکلا، مدرسان، و پیش‌نمازان هستند. در عربستان سعودی، شورای علمای اعظم قدرت عزل و نصب پادشاه را دارند.این گروه به صورت هفتگی با شاه دیدار می‌کنند. در بسیاری از موارد حکومتی، شاه با علما مشورت می‌کند. بیشتر بزرگان عربستان سعودی به خاندان بزرگ الشیخ وابسته هستند که از نوادگان محمد بن عبدالوهاب بنیانگذار فرقهٔ وهابیت می‌باشند.این بزرگان، با خانوادهٔ شاهی پیوند نزدیکی دارند. دودمان آل‌سعود که قدرت را از سال ۱۹۳۲ (میلادی) میلادی در کشور عربستان در دست دارد، نام کشور را منصوب به نام دودمان خود کرده است. در عربستان سعودی ۷ هزار عضو از دودمان سلطنتی آل‌سعود، به تمامیکشور و بیش از ۲۵ میلیون ساکن آن حکم‌رانی می‌کنند.این گروه علاوه بر در دست‌داشتن تمامیامور حساس کشور، ثروت‌های نجومیحاصل از فروش نفت و گاز و تمامیامور کشور را بدون حضور هر گونه نهاد انتخابی ویا نظارت مردمی در اختیار خود گرفتهاند. از نظر نظامیشرکت تولید تجهیزات نظامیMIC متعلق به دولت عربستان سلاح‌های آلمانی موسوم به G-36 را با حمایت شرکت هکلر و کخ آلمان و تحت لیسانساین شرکت تولید می‌کند. این در حالی است که همکاری نظامیآلمان با عربستان سعودی از سوی برخی سیاستمداراناین کشور مورد انتقاد قرار گرفته است. همچنین فروش ۲۰۰ تانک مدل لئوپارد ساخت آلمان به عربستان سعودی بحث‌های زیادی را دراین کشور به راه انداخت. اسلام تنها دین رسمیدر عربستان سعودی است. ساخت عبادت‌گاهی به غیر از مسجد در عربستان سعودی ممنوع است.ایین رسمیکشور عربستان سعودی سلفی می‌باشد که خود مشتق شده ازایین حنبلی ازایینهای اهل سنت می‌باشد.ایین‌های دیگر اهل تسنن و مذهب شیعه نیز در عربستان سعودی رواج دارند. احکام و فتواهای دینی در عربستان سعودی، فرهنگ و سیاست را تحت تأثیر قرار میدهد. شصت درصد جمعیت ۲۲ میلیونی عربستان سعودی را عرب‌های بومی با آیین حنبلی (از آیین‌های اهل سنت) که دین ارد و بیش از چهار میلیون نفر شیعه (دوازده امامی، زیدی و اسماعیلی) هستند کهاین مردم بیشتر از جمعیت شیعی کشورهای کویت، قطر، یمن، عمان و امارت متحده عربی است با وجود در اقلیت بودن شیعیان در عربستان، سکونت آنان در ناحیه استراتژیک و میادین نفتی قوار، قطیف و احساء جایگاه برتری به آنان داده است.
۳-۳-۱۷- ترکیه
جمهوری ترکیه کشوری است در خاورمیانه و قسمتی از آن در اروپا واقع است بااین حال چندی است که در تلاش است به اتحادیه اروپا بپیوندد و هم‌اینک تیم ملی فوتبالاین کشور در لیگ اروپا شرکت می‌کند. این کشور دو تکه از شمال‌غربی با بلغارستان، از غرب با یونان، از شمال‌شرقی با گرجستان، از شرق با ارمنستان، آذربایجان و ایران، از جنوب‌شرقی با عراق و سوریه و از جنوب با دریای مدیترانه و به تبع آن با قبرس همسایه است. ترکیه به نوعی فصل مشترک قاره‌های آسیا و اروپاست و به همین دلیل فرهنگ آن هم تلفیقی از هر دو فرهنگ شرق و غرب کره زمین است. ترکیه جزو کشورهای توسعه‌یافته رده‌بندی می‌شود و نظام آن جمهوری است. ترکیه در سال ۱۹۲۳ به رهبری مصطفی کمال پاشا (آتاترک) جانشین امپراطوری عثمانی شد. امپراطوری عثمانی به دلیل شکست در جنگ اول جهانی از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش واقع شد. در همین زمان مصطفی کمال پاشا مقاومت ملی را علیهاین کشورها طراحی کرد که در نتیجه آن جمهوری ترکیه بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا شد. ترکیه در سال ۱۹۴۶ میلادی عضو سازمان ملل متحد شد و در سال ۱۹۵۲ به ناتو پیوست.این کشور عضو جنبی اتحادیه اروپا است ویکی از اعضای اکو نیز به شمار می‌آید. طرح اصلی پرچم ترکیه ماه و ستاره سفید با زمینه سرخ رنگ است.این طرح مربوط می‌شود به علایمیکه امپراطوری‌های ترک سلجوقی و عثمانی به عنوان پرچم استفاده میکردند. دموکراسی در ترکیه بر پایه مجلس استوار شده است. رئیس حکومت دراین کشور رئیس‌جمهور است. مجلس رئیس‌جمهور را برای مدت هفت سال انتخاب می‌کند اما نیازی نیست که رئیس‌جمهور از اعضای مجلس باشد. بر اساس دانشنامهاینترنتی ویکی‌پدیا، نخست‌وزیر را هم دراین کشور اعضای مجلس انتخاب می‌کنند و معمولا هم رئیس حزبی که بیشترین کرسی را در مجلس دارد انتخاب می‌شود. تعداد نمایندگان مجلس ترکیه ۵۵۰ نفر است که از طریق حزب‌های مختلف در ۸۵ ناحیه انتخاباتی معرفی شده‌اند، در انتخابات شرکت می‌کنند. حزب‌ها برای حضور در مجلس ملی باید حداقل ۱۰ درصد آرا را به دست آورند. اقتصاد در ترکیه ترکیبی از اقتصاد مدرن و سنتی بر پایه کشاورزی است. در حال حاضر ۳۵ درصد از نیروی کاراین کشور در بخش کشاورزی مشغول به کارند. اقتصاد ترکیه با سرعت در حال خصوصی‌سازی است بااین حال هنوز دولت در بخش‌هایی چون بانکداری، حملونقل و ارتباطات دولت نقش اصلی راایفا می‌کند. تولید ناخالص داخلی این کشور ۶۴۰٫ ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ میلادی بود. ۲۴٫ ۷۹ میلیون نفر از جمعیت این کشور شاغل هستند. نرخ بیکاری ۱۰٫ ۲ درصد است. ۲۰ درصد از مردماین کشور در سال ۲۰۰۲ میلادی زیر خط فقر زندگی میکردند و نرخ تورم دراین کشور در سال ۲۰۰۶ میلادی ۱۰٫ ۵ درصد بود. تنباکو، کتان، زیتون، جغندر قند و مرکبات مهمترین محصولات کشاورزیاین کشور است. مهمترین محصولات صادراتیاین کشور پوشاک، مواد غذایی، منسوجات و تجهیزات حمل و نقل است. شرکای تجاری در صادرات ترکیه را کشورهای آلمان ۱۱٫ ۳ درصد، انگلیس ۸ درصد،ایتالیا ۷٫ ۹ درصد، آمریکا ۶ درصد، فرانسه ۵٫ ۴ درصد و اسپانیا ۴٫ ۴ درصد تشکیل میدهد. مهمترین محصولات وارداتیاین کشور ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، سوخت و تجهیزات حمل و نقل است. مهمترین شرکای تجاری ترکیه در واردات روسیه ۱۲٫ ۸ درصد، آلمان ۱۰٫ ۶ درصد، چین ۶٫ ۹ درصد،ایتالیا ۶٫ ۲ درصد، فرانسه ۵٫ ۲ درصد، آمریکا ۴٫ ۵ درصد وایران ۴ درصد است.یکی از مهمترین منابع اقتصادی ترکیه گردشگری است که گردش مالی فراوانی برایاین کشور به همراه دارد. در کشور ترکیه علاوع بر قوم ترک که ۸۰ درصد جمعیتاین کشور را تشکیل میدهند، گروهی از کردها در جنوب شرقی و شرق کشور زندگی می‌کنند که نزدیک به ۲۰ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل میدهند. بقیه جمعیت، گروه‌های ترک‌های آذربایجانی در شمال‌شرق، لازها در شمال، عرب‌ها در جنوب و ارمنی‌ها در استانبول هستند. میانگین سنی مردماین کشور ۲۸٫ ۶ سال است و امید به زندگی ۷۲٫ ۸۸ سال. زبان رسمیاین کشور ترکی است. ۹۹٫ ۸ درصد مردم این کشور مسلمان و اغلب سنی هستند. و بقیه مسیحی و یهودی می‌باشند.
۳-۳-۱۸- تونِس
تونِس نام کشوری در شمال آفریقا و جنوب دریای مدیترانه است که از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. پایتختاین کشور شهر تونس است. تونس شمالی‌ترین کشور قارهٔ آفریقاست. پهناوری آن ۱۶۳، ۶۱۰ کیلومتر مربع بوده و دارای ۹۶۵ کیلومتر مرز مشترک با الجزایر و ۴۵۹ کیلومتر مرز مشترک با لیبی است. همچنین درازای کرانه‌های آن ۱۱۴۸ کیلومتر است. بلندترین نقطهٔ آن کوه شعانبی با بلندی ۱۵۴۴ متر می‌باشد. این کشوردر ۳۰ درجه طول و۳۷درجه عرض شمالی واقع شده است. ساختار وروند تکامل شهر: هسته‌ی اولیه شکل گیری شهر تونس مسجد زیتونیه به عنوان اولین مسجد و مسجد جامع شهر می‌باشد. بازار اصلی شهر به نام بازار سراجین طول زیادی داشته و به صورت خطی حرکت نموده تا به مسجد زیتونیه می‌رسد، مسجد را در بر گرفته و آن را دور می‌زند و سپس به حرکت خطی خود ادامه میدهد ازاین بازار انشعاباتی به صورت بازارهای خطی نیز منشعب می‌گردد. بنابرین بازار، مسجد ودارالبیگ که محل حکومتی شهر محسوب می‌گردد شکل گرفته و هسته‌ی اولیه‌ی شهر تشکیل می‌گردد. در مرحله‌ی دوم مساجد خطبه در شهر تونس در کنار دو محور عمود برهم که محور شرقی–غربی از کنار مسجد زیتونیه عبور می‌کند شکل می‌گیرند. شهر گسترشیافته و حصاری در اطراف شهر تنیده می‌شود، در کناراین حصار نیز تعدادی مسجد خطبه شکل گرفته و دروازه‌های شهر نیز تعبیه می‌گردند. دراین دوران مسجد اعظم به عنوان یکی از مساجد مهم شهر در کنار مسجد جامع عمل می‌کند. گورستان شهر در نقطه‌ای دور در کنار حصار شهر شکل می‌گیرد و بدین ترتیب شهر تونس بااین عناصر گسترده‌تر می‌گردد. در مرحله‌ی سوم، به علت افزایش جمعیت بار دیگر شهر توسعه‌یافته و گورستان‌های آن به بیرون از حصار اولیه شهر منتقل می‌گردند. دراین دوران حصار دوم شهر با عبور از تعدادی ازاین گورستان‌ها و یکی از مصلی‌های شهر شکل می‌گیرد و دروازه‌ها و برج‌هایی در نقاطی در طول آن تعبیه می‌گردند.این حصار در شرق شهر تونس رها شده و دو طرف آن به هم متصل نمی‌گردد. چرا که در شرقاین شهر دو خندق قرار گرفتهاند در نتیجه آخرین دروازه‌های شهر در کناراین خنادق شکل گرفتهاند و حصار شهر در دو طرف با رسیدن بهاین خنادق پایان مییابد. در حال حاضر، در نقشه‌ی فعلی شهر تونس، قسمت توسعهیافتهی آن تا بعد از مرحله‌ی سوم را مرکز قدیمیشهر می‌گویند. قسمت جدید شهر با بافتی متفاوت از مرکز قدیمیشهر در دوران چهارم توسعه شکل می‌گیرد واین دو ر داشته و با فرمیبسیار متفاوت از مرکز تاریخی شهر شکلیافتهاند. در روند توسعه‌ی شهر تونس به گونه‌ای ناگهانی فرم شهر تغییر مییابد. بدین صورت که فرم نامنظم شهر بهیک شبکه‌ی شطرنجی برنامه ریزی شده تبدیل می‌گردد. توسعه‌ی شهر تونس از مرکز تاریخیاین شهر به سمت تمامیجهات صورت گرفته ولی توسعه‌ی آن در سمت جنوب محدود شده به گونه‌ای که توسعه‌ی شهر تونس در جهت جنوب غربی به علت رسیدن شهر به دریاچه محدود شده است. همین اتفاق در شرق شهر تونس نیز به واسطه‌ی وجود دریاچه‌ی تونس رخ داده است. لذا توسعه‌ی اصلی شهر تونس به سمت شمال و به ویژه شمال شرق صورت گرفته است. (لازم به ذکر است کهاین توسعه در شمال شرق بیشتر از شمال غرب بوده است. بیشینهٔ مردم تونس (۹۹%) عرب‌زبان هستند. بررسی‌های ریخت‌شناسی (ژنتیکی) نشان میدهد کهاین مردم از دیدگاه نژادی همگن نیستند و آمیزه‌ای از تیره‌های گوناگون‌اند که در طول تاریخ پرفراز و نشیب این کشور از آسیا و اروپا به شمال آفریقا کوچ کرده‌اند. مردمان کرانه‌های شمالی تونس به سبب مهاجرپذیر بودن این سامان، آمیزه‌ای از بربر (آمازیغ)ها، فنیقی‌ها و کارتاژی‌ها، رومیان، وندال‌ها، الان‌ها و عرب‌ها هستند.این در حالی است که مردمان بخش‌های درونی و جنوبی تونس بیشتر تبار بربر (آمازیغی) دارند. در تونس اقلیتی بربرزبان نیز می‌زیَند. بربرزبانان بیشتر در جنوب جزیرهٔ جربه، و مناطق مطماطه، الدویرات و شننی سکونت دارند. بر طبق بر آوردی که در ژوئیه ۲۰۰۵ انجام شد، تونس ۱۰،۱۰۲،۰۰۰ نفر جمعیت دارد و در هر کیلومتر مربع ۶۲ نفر زندگی می‌کنند. زبان اکثر مردماین کشور عربی و فرانسوی و مذهب بیشتر آنان اسلام است. زبان رسمیتونس، عربی استاندارد است، اما تونسی‌ها با گویش ویژه‌ای از عربی سخن می‌گویند که به گویش کاربردی در مالت نزدیک است. زبان فرانسوی نیز کاربرد دارد. دین رسمیتونس، اسلام و مذهب تسنن است (سعیدیان، ۱۳۷۵، ص۲۷۷).
۳-۳-۱۹- مراکش
مَراکِش کشوری است در شمال غربی آفریقا. مراکش ساحلی طولانی با اقیانوس اطلس دارد که از شمال به جبل‌الطارق و دریای مدیترانه می‌رسد. کشور مراکش از سوی خاور با کشور الجزایر، از غرب با اقیانوس اطلس، از جنوب با کشور موریتانی و از شمال با دریای مدیترانه همسایه‌است. مراکش ادعای مالکیت صحرای غربی را داردو بخش عمده‌ای از آن را از سال ۱۹۷۵ اداره کرده‌است. وضعیت صحرای غربی هنوز مورد اختلاف و مناقشه است. پایتخت مراکش شهر رباط است. نام مراکش در فارسی از نام پایتخت کهن یعنی شهر مراکش برگرفته شده است، که واژه‌ای بربر به معنای “سرزمین خدا” است. نام «مراکش» در فارسی امروز معمولتر از «مغرب» است زیرا نام بین‌المللی پادشاهی مغرب مراکو است که برگرفته از نام مراکش است بنابراین کاربرد نام مراکش بجای مغرب در زبان فارسی بهتر است بویژهاینکه دولت آن کشور نام رسمیبینالمللی مراکو را برسمیت می‌شناسد و نه نام عربی المغرب. ترکیه تنها کشور دنیا است که از پادشاهی مراکش با نام کشور فاس نام می‌برد. ابوالحسن نجفی در می‌نویسد: «[این کشور] در قدیم مغرب نامیده می‌شده، مراکش فقطایالتی ازاین کشور، و نیز نام کرسیاینایالت است. علتاین اطلاق جزء بر کلّ ظاهراًاین بوده که در دوران اخیر کلمهٔ مغرب به کشورهای اروپا و آمریکا اطلاق شده‌است و در کتابهای فارسی، برای رفع ابهام، لفظِ مراکش را بر کلّ کشور مغرب تعمیم داده‌اند. باید دانست که هم در متون گذشتهٔ فارسی و عربی و هم در اصطلاح امروزهٔ کشورهای عربی‌زبان، ناماین کشور مغرب است و نه مراکش. ». پس از استقلال مراکش (۳ مارس ۱۹۵۶) ، نخستین قانون اساسی کشور در دسامبر۱۹۶۲، با برگزاری همه‌پرسی به تصویب رسید. مطابقاین قانون اساسی پادشاه بالاترین مرجع چه از نظر سیاسی و چه از نظر مذهبی قلمداد می‌شود. پادشاهی مراکش حدود ۱۲ قرن عمر دارد و از ابتدا نیز با مذهب آمیخته بوده‌است. در واقع قانون اساسی مذکور درخصوص مرجعیت سیاسی _ مذهبی پادشاه آنچه را که قبلاً وجود داشت در قالب قانون درآورد. قانون اساسی مراکش در مقاطع سالهای ۹۶، ۹۲، ۸۰، ۷۲، ۷۰ ویرایش‌ها و پیرایش‌هایی به خود دید که مهمترین تغییر آن مربوط به سال ۱۹۹۶ است که پارلمان مراکش دومجلسی گردید. قانون اساسی کنونی (در همه‌پرسی مورخ ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۶ به تصویب رسید) قانون اساسی کنونی داراییک دیباچه و صد و هشت اصل است که در سیزده بخش تنظیم گردیده‌است. بر پایه اصلیکم مراکش دارای نظام پادشاهی مشروطه، دمکراتیک و اجتماعی و مطابق اصل دوم، حاکمیت از آن مردم است. برای اطلاعات بیشتر در مورد ساختار پارلمانی و احزاب در مراکش پارلمان و احزاب مراکش را ببینید. مطابق اصل ششم قانون اساسی مراکش، دین رسمیکشور اسلام است. قانون اساسی در نوع مذهب سکوت اختیار کرده لیکن از دیرباز (قرن ۱۱ میلادی) مذهب مالکی (امام مالک بن انس) دراین کشور مستقر گشته و اکثریت قریب به اتفاق مردم پیرو مکتب فقهی امام مالک هستند. حاکمیت نیز تأکید زیادی بر وحدت مذهبی بهعنوانیکی از پایه‌های وحدت مردم دارد. در مراکش تعداد اندکی مسیحی ویهودی زندگی می‌کنند. قسمت اعظم یهودیان مراکش حدود ۲۵۰ هزار نفر که در حال حاضرنسل آنها در اسرائیل به ۹۰۰ هزار نفر می‌رسد در زمان ملک حسن دوم به اسرائیل مهاجرت کردند. یهودیان فعلی در شهر کازابلانکا و مراکش مکناس و فاس و طنجه و صویره و رباط و سلا اقامت دارند. بر پایه اصل ششم قانون اساسی، دولت موظف است آزادی انجام امور مذهبی را برای همگان تضمین نماید. شهر فاس از دیرباز و حتی از زمان تأسیس توسط دودمان ادریسیان، شهری مذهبی بوده و جهت آموزش فقه مالکی و علوم قرآنی بنیاد نهاده شده‌است. حوزه علمیه شهر فاس که «جامعه القرویین» نام دارد از بزرگترین حوزه‌های علمیمراکش است و طلاب تربیت شده دراین حوزه به سراسر کشور و حتی دیگر نقاط اتحادیه مراکش بزرگ جهت تبلیغ مذهبی اعزام میشوند. حوزه علمیه دیگری بنام «مولاییوسف» در شهر مراکش که در واقع دژ فرهنگ اسلامیـ بربری است، وجود دارد. بدیهی است که علماء و فضلای برخاسته ازاین حوزه‌های علمیه بویژه در شهر فاس در حکومتها نقش و مشارکت داشته‌اند. مشایخ صوفیه که عمدتاً از نژاد بربرند، دارای استقلال شخصی و نیز نفوذ و پایگاه مردمیدارند. مردم مغرب و مسلمانان مالکی نسبت به سایر شاخه‌های اسلام از تسامح و بردباری بیشتری برخوردارنداین شاخه از اسلام با نمادهای شیعی ستیز ندارند و بطور کلی مردم عموماً نسبت بهایران احترام قائل هستند و آن را بلاد فارس و سرزمین سلمان فارسی می‌دانند و سلمان نزد آنها از احترام ویژه‌ای برخوردار است.
نقشه ۳-۵ موقعیت سیاسی کشور مراکش
منبع : ویکی پدیا
۳-۳-۲۰- امارات متحده عربی
امارات متحده عربی کشوری در جنوب غربی قاره آسیا و در شرق شبه جزیره عربستان، در خاورمیانه که از جنوب با قطر و عربستان سعودی، از شرق با عمان و از شمال با خلیج فارس همسایه است. امارات عربی متحده، اتحادی از هفت شیخ‌نشین کوچک به نامهای ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس‌الخیمه و ام‌القوین است که بعد از استقلال از بریتانیا در ۲ دسامبر ۱۹۷۱ میلادی شکل گرفت.این روز را با نام روز ملی امارات جشن می‌گیرند. هریک ازاین ۷ امیرنشین از استقلال فراوانی برخوردارند، امایک امیر موروثی به عنوان حاکم کشورایفای وظیفه می‌کند و شورای عالی حکام که متشکل از هفت امیر است، رئیس دولت و کابینه را انتخاب می‌کند. در حال حاضر امیر و رئیس دولت امارات شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان است. پایتخت و بزرگترین شیخنشیناین کشور ابوظبی است. اماراتیکی از بزرگترین ذخایر نفتی دنیا را در اختیار دارد و تولید ناخالص سرانه آن در حد ثروتمندترین کشورهای اروپای غربی است. محدوده امارات متحده عربی: از شمال و شمال غربی خلیج فارس، از جنوب و جنوب غربی عمان و عربستان سعودی، از سمت غرب به قطر و عربستان سعودی، و از سمت شرق به دریای عمان و عمان محدود می‌شود. واژهٔ «امارات» به معنی شیخنشینیا امیرنشین است. نام امارات متحده عربی نیز به معنی «شیخ نشینهای متحد عربی» است. تسمیتاین کشور بنام «امارات» از آنجاست که پس از تشکیل اتحادیه هفت امارت امیرنشین تأسیس شده‌است، شیخ‌نشین‌های هفت‌گانه که دولت امارات متحده عربی را تشکیل میدهند به شرح زیر است: ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، ام‌القوین، رأس‌الخیمه، فجیره، ساحل دزدان می‌باشد. در قرن۱۸تا۱۹ به منطقه سواحل امروزی امارات متحده عربی و شمال عمان ساحل دزدان یا ساحل قراصنه یا ساحل پایریت در خلیج فارس گفته می‌شد. پس از پیروزی ارتش هند/بریتانیا بر دزدان و امضای قرارداد صلح ناماین منطقه به ساحل متصالحه تغییریافت.این کشور در ۲ دسامبر ۱۹۷۱ میلادی تأسیس شده است. قبل از تأسیس دولت اتحاد امارات متحده عربی،این منطقه «امارات متصالحه» نام داشته‌است، همچنین امارات ساحل عمان نیز نامیده شده‌است.
نقشه ۳-۶ سیاسی کشور امارات متحده عربی
منبع ویکی پدیا
موسس و بنیان گذار حکومت امارات متحده عربی شیخ زاید بن سلطان آل نهیان بوده که با همکاری شیخ راشد بن سعید آل مکتوم به تأسیساین اتحاد همت گماردند. اولین نخست وزیر در حکومت دولت اتحاد شیخ مکتوم بن راشد بود. پس از درگذشت مؤسس دولت اتحاد امارات، رئیس حکومت امارات در سال ۲۰۰۴ (میلادی) شیخ خلیفه بن زاید و نایب رئیس و نخست وزیر آن شیخ محمد بن راشد حاکم دبی هستند. امارات با ریشه‌هایی که در فرهنگ اسلامی دارد، روابط قویی با سایر جهان عرب و جهان اسلام برقرار کرده است. دولت امارات عمدتاً از طریق بنیاد فرهنگی ابوظبی، در صدد حفظ شکل‌های سنتی هنر و فرهنگ است. هر چند، تغییرات چشمگیری در زندگی اجتماعی صورت گرفته‌است، نگرش به زنان تغییر کرده است و ورزش‌های جدیدی در کنار شتر سواری سنتی کم کم رایج میشوند، همچون ورزش گلف، بیابان کهن دوبی و مسابقات گلف ابوظبی و گران‌ترین مسابقه اسب دوانی جهان، جام جهانی دوبی، که هر سال در ماه مارس (اسفند-فروردین) برگزار می‌شود. در امارات، برخلاف کشور همسایه‌اش عربستان، که سعی بر جلوگیری از رواج دین‌های دیگر دارد. کلیساهای بسیاری وجود دارد. به دلیلاینکه بسیاری از آسیاییها، امارات را به عنوان وطن دوم خود پذیرفته‌اند، رستوران‌ها و مراکز فرهنگی آسیایی بسیاری دراین کشور وجود دارد. همچنین تعداد کمیمرکز و مدرسه اروپایی نیز وجود دارد. وضعیت حقوق بشر در امارات متحده عربی همواره مورد انتقاد سازمان‌های حامیحقوق بشر بوده‌است. شهروندان حق انتخاب ویا تغییر دولت و عضویت در احزاب سیاسی را به دست نیاورده‌اند. درطول تاریخاین کشورتنهایک انتخابات در سال ۲۰۰۶ برگزار شده‌است. که مجمع تشکیل شده بوسیله انتخابات هیچ گونه حق قانونگذاری ندارد. کارگران خارجی از بسیاری از حقوق کار محروم هستند امارات متحده عربی بسیاری از معاهدات بین‌المللی درباره حقوق کارگران را امضا نکرده است. دولت امارات همچنین محدودیتهای گسترده‌ای را برای آزادی بیان بوجود آورده است.این کشور رسانه‌ها را از انتقاد از مقامات سیاسی و مشکلات اقتصادی کشور برحذر داشته‌است. همچنین خود سانسوری نیز به طرز گسترده در رسانه‌های اماراتی وجود دارد.
نقشه شماره ۳-۷ مناطق شیعه نشین( هلال شیعی)
نقشه ۳-۸ کشورهای مسلمان(سبز پررنگ ۱۰۰درصد مسلمان و زرد ۵۰درصد مسلمان)
فصل چهارم
یافته های تحقیق
۴-۱ مقدمه
خاورمیانه منطقه‌ای است که بیشترین تعداد کشورهای اسلامی را درخود جای داده است هرچند برسرمحدوده اصلی آن توافقی صورت نگرفته است ولی هنوز اکثر جغرافیدانان براین نکته اتفاق نظر دارند که خاورمیانه از مغرب به دریای مدیترانه و دریای احمر واز مشرق به حدود غربی شبه قاره هند یعنی مغرب پاکستان وشمال آن ازسواحل دریای سیاه تا منتهی الیه انشعابات شرقی البرز وجنوب آن به دریای عرب واقیانوس هند محدود است.
منطقه خاورمیانه که به زعم بسیاری از کارشناسان مهم ترین زیر سیستم جهان به شمار می‌رود و از آن به عنوان منطقهیهارتلند ویا از بخشی از آن نام می‌برند، همواره کانون توجه مراکز استعماری جهان بوده است و از دیرباز نقش بسیار مهمیدر راهبرد امنیتیاین کشورها بویژهایالات متحده امریکا داشته است.
ایالات متحده امریکا وایادی غربی آن برای تسلط براین منطقه که از اهمیت استراتژیک و ژئو پلیتیک فوق العادهای برخوردار است، طرحهای مختلفی را به منصه‌ی ظهور گذاشته اند که از جملهی آن میتوان به “نقشه راه"، “طرح خاورمیانه بزرگ"، “طرح خاور میانه گسترده"، “طرح خاورمیانه جدید” و… اشاره کرد.
